ΕΝΟΤΗΤΑ 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 5

Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18^ου αι. έως τις αρχές του 19^ου αι.

Οικονομικοί  και κοινωνικοί μετασχηματισμοί

Συγκυρίες που ευνόησαν τους Έλληνες πλοιοκτήτες:

·      Η ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την ελεύθερη κίνηση των πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά.

·      Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι (1797-1815),που είχαν ως συνέπεια την περιορισμένη παρουσία αγγλικών και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο.

Αποτελέσματα της ευνοϊκής συγκυρίας για τους Έλληνες:

·      Οι Έλληνες έλεγξαν σημαντικό μέρος του εμπορίου.

·      Ελληνικές πόλεις αναπτύχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα.

·      Ενισχύθηκαν οι ελληνικές παροικίες.

Η στάση της εκκλησίας απέναντι στην επανάσταση:

• Η ορθόδοξη εκκλησία εναντιωνόταν στις ιδέες του διαφωτισμού.
• Ορισμένοι, όμως, κληρικοί υιοθέτησαν τις διαφωτιστικές αντιλήψεις.

Οι Φαναριώτες

·      Ήταν Έλληνες από αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο Φανάρι.

·      Ήταν μορφωμένοι και καταλάμβαναν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση.

·      Τον 18^ο αι. διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Οι προεστοί

·      Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες και συγκέντρωναν τους φόρους.

·      Είχαν μεγάλη πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους.

Οι έμποροι και οι καραβοκύρηδες

·      Βελτίωναν την οικονομική τους κατάσταση.

·      Ενδιαφέρονταν για τη διάδοση των νεoτερικών ιδεών.

Οι κλέφτες

·      Ήταν αγρότες που κατέφευγαν στα βουνά.

·       Επιδίδονταν αδιακρίτως στη ληστεία.

·      Οι αγροτικοί πληθυσμοί συχνά τους υποστήριζαν από θαυμασμό ή φόβο.

·      Υμνήθηκαν στα δημοτικά τραγούδια ως πρότυπα ανυπότακτης στάσης.

Οι αρματολοί

·      Ήταν ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση για την τήρηση της τάξης.

Οι αγρότες

·      Ξεπερνούσαν το 80 % του πληθυσμού.

·      Καλλιεργούσαν κρατικά ή ιδιωτικά κτήματα που ανήκαν σε Τούρκους.

·      Η ζωή τους ήταν δύσκολη.

Οι απασχολούμενοι στο εμπόριο και τη ναυτιλία

·      Αυξάνονταν με τη συνεχή ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου.

Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας

·      Το 1770 οργανώθηκε με ρωσική υποκίνηση επανάσταση, τα λεγόμενα «ορλοφικά», στην Πελοπόννησο.

·      Ο Λάμπρος Κατσώνης, απεσταλμένος και αυτός της Ρωσίας, προσπάθησε να οδηγήσει σε εξέγερση τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου.

·      Οι Σουλιώτες συγκρούστηκαν με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων από το 1789   έως το 1804.                                             

Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός

Ορισμός του Νεοελληνικού Διαφωτισμού:

Ο νεοελληνικός διαφωτισμός ήταν ένα πνευματικό – ιδεολογικό κίνημα που επιδίωκε τη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών μεταξύ των Ελλήνων με σκοπό την ιδεολογική προετοιμασία για τον αγώνα της ελευθερίας. Το κίνημα διαμορφώθηκε στα μέσα του 18^ου αιώνα και αναπτύχθηκε αρχικά στις παροικίες και σε ορισμένα μεγάλα εμπορικά κέντρα του ελληνισμού (Σμύρνη, Γιάννενα, Χίος).

Κύριες ιδέες των προοδευτικών Ελλήνων διαφωτιστών:

·      Συνέδεσαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό με τον αγώνα για ελευθερία.

·      Θεωρούσαν ότι η εκπαίδευση πρέπει να θεμελιωθεί στις φυσικές επιστήμες 

και να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα.

Η αντίδραση των συντηρητικών λογίων στις ιδέες του διαφωτισμού:

·      Απέρριπταν τις διαφωτιστικές ιδέες.

·      Συνέδεαν την εκπαίδευση με τη θρησκευτική παράδοση 

και την αρχαΐζουσα γλώσσα.

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του νεοελληνικού διαφωτισμού:

Ο Ρήγας Φερραίος:

·      Πρότεινε τη δημιουργία μιας Ελληνικής Δημοκρατίας που θα αντικαθιστούσε την οθωμανική αυτοκρατορία.

·      Το έργο του Νέα Πολιτική Διοίκηση ήταν έντονα επηρεασμένο από τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης και ειδικά από τη ριζοσπαστική της φάση.

·      Πλήρωσε με τη ζωή του το όραμά του.

Ο Αδαμάντιος Κοραής:

·      Θεωρούσε ότι οι Έλληνες, για να κερδίσουν την ελευθερία τους, θα έπρεπε πρώτα να μορφωθούν.

·      Στη γλώσσα ακολούθησε τη λεγόμενη «μέση» οδό: μια ελληνική που δε θα ήταν ούτε αρχαΐζουσα ούτε δημοτική.

Άλλοι σημαντικοί διαφωτιστές ήταν: Ο Ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας, ο Ι. Μοισιόδακας, ο Δ. Καταρτζής, ο Κ. Κούμας και ο Θ. Καΐρης.

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

                                                          

              Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη

Οι ευρωπαϊκοί λαοί αμφισβήτησαν τις αποφάσεις του συνεδρίου της Βιέννης (1815) διατυπώνοντας πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις.

Πολιτικές διεκδικήσεις

·      Σύνταγμα

·      Κοινοβουλευτικοί θεσμοί

·      Αναγνώριση ατομικών ελευθεριών και πολιτικών δικαιωμάτων.

Εθνικές διεκδικήσεις

Η συνειδητοποίηση της ιδέας του έθνους είχε ως αποτέλεσμα εθνικές διεκδικήσεις, καθώς πληθυσμοί με ίδια εθνική συνείδηση δε διέθεταν κράτος, επειδή:

·      ζούσαν σε μεγάλες πολυεθνικές αυτοκρατορίες (Αυστριακή, Οθωμανική).

·      ζούσαν διάσπαρτοι σε διάφορα κράτη (γερμανικό, ιταλικό, πολωνικό έθνος).

Αρχή των εθνοτήτων = η επιδίωξη να συγκεντρωθούν όλοι οι ομοεθνείς σε ένα κράτος ( έθνος = κράτος).

Κατά τους Γερμανούς φιλοσόφους η έννοια του έθνους βασίζεται σε τρία στοιχεία:

·      την ιστορία

·      τη γλώσσα

·      τη θρησκεία. 

Οι επαναστάσεις των ετών 1820-1821

·      Η επανάσταση στην Ισπανία (1820).  Αίτημα : σύνταγμα. Ακολούθησε εμφύλιος. Η επανάσταση καταπνίγηκε από γαλλικό στρατό. Ξέσπασαν απελευθερωτικές επαναστάσεις στη Λατινική Αμερική.          

·      Οι επαναστάσεις στην Ιταλία (1820-1821) . Καρμπονάροι. Κατά της Αυστρίας. Διεκδικούν εθνική ελευθερία και σύνταγμα. Καταπνίγηκε από Αυστριακούς.       

·      Η επανάσταση στην Ελλάδα (1821).  Η μόνη που πέτυχε.               

ΕΝΟΤΗΤΑ 3 και 4

                                                                                        ΕΝΟΤΗΤΑ 3

Η έκρηξη και η εξέλιξη της γαλλικής επανάστασης (1789-1794)

Η οργάνωση της γαλλικής κοινωνίας κατά τον 18^ο αιώνα:

ΠΑΛΑΙΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ:

Κριτήρια ταξικής διαφοροποίησης:

·      η καταγωγή

·      τα προνόμια.                                                                       

Τρεις τάξεις:                                                                                          

·      ευγενείς (1,5%)    είχαν προνόμια και δεν φορολογούνταν      

·      κλήρος (0,5%)                                                                                              

·      τρίτη τάξη (98%) / πλήρωναν το σύνολο των φόρων. Tο ανώτερο τμήμα της τρίτης τάξης αποτελούσε η αστική τάξη (έμποροι, βιοτέχνες, τραπεζίτες κλπ), η οποία πρωτοστάτησε στις εξελίξεις.

Η πρώτη φάση της επανάστασης, Μάιος 1789 - Αύγουστος 1792

Τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάληψη της Βαστίλης

·      Σύγκληση της συνέλευσης των γενικών τάξεων (Μάιος 1789). 

·      Απαίτηση της τρίτης τάξης για μεταρρυθμίσεις. Απάντηση του βασιλιά με νέους φόρους.

·      Αυτοανακήρυξη της τρίτης τάξης σε Εθνοσυνέλευση.

·  Όρκος του σφαιριστηρίου από τους αντιπροσώπους της τρίτης τάξης για τη σύνταξη συντάγματος

·      Αυτοανακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης σε Συντακτική (Ιούλιος 1789) : σκοπός η ψήφιση συντάγματος

·      Προσπάθεια διάλυσης της Εθνοσυνέλευσης από τον βασιλιά  εξέγερση των πολιτών και κατάληψη της Βαστίλης (14 Ιουλίου 1789).

Οι ενέργειες της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Κατάργηση των προνομίων

·      Ψήφιση της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη (Αύγουστος 1789).

Τα πολιτικά ρεύματα της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Δεξιά: δεν επιθυμούσε περαιτέρω μεταβολές του παλαιού καθεστώτος.

·      Κέντρο: αποδοχή της μοναρχίας με συμμετοχή ευγενών και μεγαλοαστών.

·      Αριστερά: με όραμα ένα πολίτευμα αμερικανικού τύπου.

Φορείς διάδοσης των ιδεών της επανάστασης:

·      Οι λέσχες (Ιακωβίνοι, Κορδελιέροι), που κινητοποιούσαν πολλούς πολίτες.

·      Οι εφημερίδες, που πολλαπλασιάστηκαν και διέδιδαν τις πολιτικές απόψεις.

Βασικά σημεία του πρώτου συντάγματος της Γαλλίας (1791), που εγκαθίδρυσε το πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας:

·      Το έθνος αναδεικνύεται κυρίαρχο.

·      Η Νομοθετική Συνέλευση (Βουλή) ορίστηκε ως νομοθετικό σώμα.

·      Ο βασιλιάς θα ασκούσε την εκτελεστική εξουσία μαζί με έξι υπουργούς.

·      Η δικαστική εξουσία κηρύχθηκε ανεξάρτητη.

·      Δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο όσοι κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρους.

Περαιτέρω ενέργειες της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Εθνικοποίηση της περιουσίας του κλήρου και εκδοση χαρτονομίσματος.

·      Μεταβολή των κληρικών σε κρατικούς λειτουργούς.                                       

·      Κατάργηση των συντεχνιών, απαγόρευση απεργιών.

  

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν έγιναν δεκτές από το βασιλιά ούτε από την εκκλησία.

Οι ενέργειες της Νομοθετικής συνέλευσης (1791) και των Γιρονδίνων:

·      Κήρυξη πολέμου εναντίον της Αυστρίας και της Πρωσίας , πρώτες αποτυχίες - κατάληψη των ανακτόρων του Κεραμεικού από το λαό (Αύγουστος 1792).

·      Παύση του βασιλιά και ανάθεση της εξουσίας σε συμβούλιο υπό τον Δαντόν.

·      Αναγνώριση του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας.

·      Δήμευση των περιουσιών των αριστοκρατών, που διέφυγαν στο εξωτερικό.

·      Διαχωρισμός της εκκλησίας από το κράτος.

·      Κήρυξη της πατρίδας σε κίνδυνο.

·      Νίκη των Γάλλων στο Βαλμί και διάσωση της επανάστασης.

Η δεύτερη φάση της γαλλικής επανάστασης (Σεπτέμβριος 1792 – Ιούλιος 1794)

Οι ενέργειες της Συμβατικής συνέλευσης:

·      Κατάργηση της μοναρχίας.

· Εγκαθίδρυση του πολιτεύματος της αβασίλευτης δημοκρατίας.

·      Υιοθέτηση νέου ημερολογίου.

·      Καταδίκη του βασιλιά σε θάνατο.

·      Συνέχιση του πολέμου.

Προβλήματα που αντιμετωπίζει η Συμβατική (τέλη 1792 – αρχές 1793):

·      Η συσπείρωση πολλών χωρών εναντίον της Γαλλίας                  

·      Η εκδήλωση αντεπαναστατικών εξεγέρσεων στο εσωτερικό      

·      Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης                                 

Οι ενέργειες της επαναστατικής κυβέρνησης των Ορεινών με ηγέτη το Ροβεσπιέρο (περίοδος της Τρομοκρατίας):

·      Αναδιοργάνωση του στρατού για την αντιμετώπιση των αντεπαναστατικών κινήσεων.

·      Εκτελέσεις υπόπτων για αντεπαναστατική δράση (περίοδος της Τρομοκρατίας).

·      Κατάργηση της χριστιανικής θρησκείας και θέσπιση της λατρείας του Ανώτατου Όντος.

·      Υιοθέτηση νέων ονομάτων για τους μήνες.

                

Η συμβατική αποφάσισε να εκτελέσει το Ροβεσπιέρο μαζί με 20 συνεργάτες του.    

                           

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

Η τελευταία φάση της γαλλικής επανάστασης

και η εποχή του Ναπολέοντα (1795-1815)

Η τρίτη και τελευταία φάση της γαλλικής επανάστασης, 1794 – 1799

Επικράτηση των μετριοπαθών Θερμιδοριανών, οι οποίοι:

·      ελέγχουν τη Συμβατική

·      ψηφίζουν νέο σύνταγμα (1795)

·      αναθέτουν την εκτελεστική εξουσία στο Διευθυντήριο.

Η εποχή του Ναπολέοντα,1799 -1815

Η αναρρίχησή του στην εξουσία:

·      Στα τέλη του 1799, ο Ναπολέων Βοναπάρτης καταλαμβάνει την εξουσία με τη συγκατάθεση του Διευθυντηρίου.

·      Ο Ναπολέων ανακηρύχθηκε Πρώτος Ύπατος το 1799 και τελικά Αυτοκράτορας το 1804, με τη στήριξη της αστικής τάξης.      

         Οι μεταρρυθμίσεις του:

·      Στη διοίκηση

·      Στην εκπαίδευση       με στόχο τον έλεγχο και την αποτελεσματικότερη

·      Στην οικονομία          λειτουργία της κρατικής μηχανής    

Το σημαντικότερο έργο του:

·      Η θέσπιση το 1804 ενός νέου νομικού κώδικα, του Ναπολεόντειου κώδικα.

Η εξωτερική πολιτική του Ναπολέοντα:

·      Αντιμετώπισε όλες τις σημαντικές ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής.

·      Έθεσε υπό τον έλεγχό της ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης.

Η μάχη του Βατερλό το 1815 σήμανε το τέλος της κυριαρχίας του Ναπολέοντα.

Γαλλική επανάσταση και εποχή του Ναπολέοντα: μια αποτίμηση

·      Η αστική τάξη κατέλαβε την εξουσία.

·      Τα συμφέροντά της προωθήθηκαν με μεταρρυθμίσεις.

·      Οι αρχές του Διαφωτισμού έγιναν πολιτικά αιτήματα.

·      Η απολυταρχία γκρεμίστηκε στη Γαλλία και κλονίστηκε στην Ευρώπη.

·      Αναπτύχθηκε η ιδέα της σύμπτωσης των ορίων έθνους και κράτους.

·      Η εκκλησία διαχωρίστηκε από το κράτος.

·      Τα προνόμια καταργήθηκαν.

·      Ο λαός αναδείχτηκε σε κινητήρια δύναμη της ιστορίας.

• Οι υπήκοοι έγιναν πολίτες

·      Αναπτύχθηκαν ιδέες και κινήματα που επηρέασαν την παγκόσμια ιστορία.

         Το Συνέδριο της Βιέννης

Η Ιερή Συμμαχία και η Παλινόρθωση (1815-1830):

·      Στα τέλη του 1815 στο συνέδριο της Βιέννης ιδρύεται η Ιερή Συμμαχία, η οποία απαρτίζεται κυρίως από τα προπύργια της απολυταρχίας, τη  Ρωσία, την Αυστρία και την Πρωσία. Κύριος σκοπός της ήταν η καταστολή των επαναστάσεων.

·      Όλοι σχεδόν οι εκθρονισμένοι ηγεμόνες επανήλθαν στους θρόνους τους. Το γεγονός αυτό ονομάστηκε Παλινόρθωση.

                                                                                                          

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Η αμερικανική επανάσταση

Οι αγγλικές αποικίες στην Αμερική

Η δημιουργία των πρώτων αποικιών

Οι 13 αγγλικές αποικίες στη βόρεια Αμερική δημιουργήθηκαν από το 1607 έως το 1732.

Η προέλευση των πρώτων αποίκων

·      Άγγλοι, Γάλλοι, Γερμανοί και Σουηδοί.

·      Αποικίες του βορρά: 1.000.000 κατ.> 40.000 μαύροι σκλάβοι.

·      Αποικίες του νότου: 750.000 κατ. > 300.000 μαύροι σκλάβοι.

Η αποικιακή κρίση και η αμερικανική επανάσταση

Αίτια της αμερικανικής επανάστασης:

·      Η δυσφορία των αποικιών για την κηδεμονία της Αγγλίας.

·      Η απαγόρευση εκμετάλλευσης των νέων εδαφών από τους αποίκους.

·      Η επιβολή νέων φόρων από την Αγγλία.

Αφορμές: 

• Η απόφαση των αποίκων να σταματήσουν να αγοράζουν αγγλικά προϊόντα.
• Η καταστροφή αγγλικών φορτίων τσαγιού από τους αποίκους στη Βοστόνη.

Τα γεγονότα που οδήγησαν στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας:

·      Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας 

·      Αδιαλλαξία του Βασιλιά της Αγγλίας και ένοπλη σύγκρουση

·      Μάχη του Λέξινγκτον

·      γέννηση της αμερικανικής εθνικής συνείδησης.

·      Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας: 4 Ιουλίου 1776 / Τζέφερσον - Φραγκλίνος.

Η νίκη των αποίκων στον πόλεμο της ανεξαρτησίας:
Αρχιστράτηγος: Τζωρτζ Ουάσιγκτον

Σύναψη συμμαχιών με ευρωπαϊκές δυνάμεις και ήττα των Άγγλων στο Γιορκτάουν.

Ανεξαρτησία και νέο κράτος

Η οργάνωση του νέου κράτους:

Συνθήκη των Βερσαλιών (1783): αναγνώριση των ΗΠΑ ως ανεξάρτητου κράτους.

Σύνταγμα των ΗΠΑ (1787): βασίστηκε στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών.

Δομή των ΗΠΑ η κεντρική κυβέρνηση: οικονομία, άμυνα, εξωτερική πολιτική.

                          οι πολιτείες: αυτοδιοίκηση, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, αστυνόμευση.

Νομοθετική εξουσία: Γερουσία και Βουλή των Αντιπροσώπων.

Εκτελεστική εξουσία: Πρόεδρος εκλεγμένος από σώμα εκλεκτόρων.

Δικαστική εξουσία: ανεξάρτητη και αιρετή(οι δικαστές εκλέγονται) .