Η "ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗ" ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΛΙΝ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ

Πώς ένας απλός ενωμοτάρχης, έριξε την κυβέρνηση Χαριλάου Τρικούπη!

 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, η δύναμη της Χωροφυλακής έφτανε τους δύο λόχους, δηλαδή, κάτι λιγότερο από 400 άντρες σε μια πόλη με πληθυσμό περίπου 60 χιλιάδων ψυχών.

Εκείνη την εποχή, το Σώμα υπέστη τη μεγαλύτερη ταπείνωση και τον πιο σοβαρό εξευτελισμό, από ένα σχετικώς ασήμαντο γεγονός - από ένα χαστούκι που δόθηκε εν θερμώ!

Όταν όμως το χαστούκι το δέχεται υπήκοος ξένης χώρας, και μάλιστα μεγάλης δύναμης, όπως η Αγγλία, τότε το γεγονός διογκώνεται και παίρνει τεράστιες διαστάσεις.

Θα αναφερθούμε στο «Επεισόδιο Νίκολσον», που λόγω της σοβαρότητός του έριξε την κυβέρνηση του Χαριλάου Τρικούπη!

Ο Άρθουρ Νίκολσον είχε γεννηθεί το 1849, και είχε διατελέσει επιτετραμμένος της αγγλικής πρεσβείας στην Αθήνα από το 1884. Ήταν επίσης πρεσβευτής στη Μαδρίτη και την Πετρούπολη και υφυπουργός των Εξωτερικών κατά την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων. Έγραψε την «Ιστορία του Γερμανικού συντάγματος» και πέθανε το 1928.

Η 4η Ιανουαρίου 1885 ήταν μια ιδιαίτερα ηλιόλουστη ημέρα, που έκανε αρκετούς Αθηναίους να βγουν περίπατο. Το ίδιο έκανε κι ο 36χρονος κομψός και νεοδιορισμένος επιτετραμμένος της Αγγλικής πρεσβείας Νίκολσον με την πανέμορφη σύζυγό του.

Μόνο που ο Νίκολσον, εκείνο το πρωινό, διάλεξε να κάνει τον περίπατό του στον περιφερειακό δρόμο του Λυκαβηττού, προς το νεόφυτο αλσύλλιο.

Όμως, από ένα σημείο και μετά η διέλευση απαγορευόταν, επειδή υπήρχε στην κορυφή του λόφου η στρατιωτική φρουρά και το Πολυβολείο.

Ο ενωμοτάρχης Καλπούζος, που φρουρούσε την περιοχή, ενημέρωσε τον Νίκολσον ότι δεν μπορεί να προχωρήσει περισσότερο, γιατί η περιοχή ήταν φυλασσόμενη. Του ζήτησε, μάλιστα, να απομακρυνθεί, αλλά εκείνος αρνήθηκε.

Τότε ο ενωμοτάρχης επιχείρησε να τον διώξει κάπως άκομψα. Ο Νίκολσον, θεώρησε τον εαυτό του προσβεβλημένο και αντέδρασε:
«Κύριε χωροφύλαξ, δεν μπορείτε να συμπεριφέρεστε βαναύσως σ' έναν διπλωμάτη!»

«Δεν ξέρω τι λες. Από 'δώ κι απάν' δεν περνάς, ου κόσμους να χαλάσ'!»
«Θα περάσω! Δεν έχετε το δικαίωμα να μου το απαγορεύσετε!»
«Δεν περνάς, σ’ λέω! Τον πισινό σου να χτυπάς χάμω, δεν πρόκειται να περάσεις!...»

Ο Νίκολσον επικαλέστηκε τότε τη διπλωματική του ιδιότητα:
«Είμαι ο επιτετραμμένος της αγγλικής πρεσβείας Νίκολσον και απαιτώ να μ' αφήσετε να περάσω!»
«Χαρτί απ' τον φρούραρχο έχ'ς; Όχι! Ε, δεν περνάς! Άντε λοιπόν, πάγαινε... Πάρ' την τσούπρα σ' και δρόμο!...»

Η επιμονή του Νίκολσον εκνεύρισε τον ενωμοτάρχη. Άλλωστε, δεν ήταν ο μοναδικός Άγγλος με αποικιοκρατική συμπεριφορά και επιμονή, που θεωρούσε την Ελλάδα τσιφλίκι του.

Πιστός στο καθήκον του ο ενωμοτάρχης και μη σηκώνοντας μύγα στο σπαθί του, τον έπιασε από το μπράτσο και σπρώχνοντας τον, του έδωσε και μερικά χαστούκια αλλά και βουρδουλιές, μία από τις οποίες δέχτηκε και η σύζυγος του!

Αυτό ήταν! Εξαγριωμένος ο Νίκολσον επέστρεψε αμέσως στην πρεσβεία και ανέφερε το γεγονός στον πρεσβευτή. Το επεισόδιο προκάλεσε την άμεση αντίδραση των Άγγλων, αφού η οικογένεια του Νίκολσον διατηρούσε στενούς δεσμούς φιλίας με την αγγλική βασιλική οικογένεια.

Ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης, όταν ενημερώθηκε, έδειξε επιφυλακτική στάση, με την οποία προκάλεσε την οργή του Άγγλου πρεσβευτή, που απαίτησε και πέτυχε την αυστηρή τιμωρία του χωροφύλακα αλλά και την ταπείνωση του Σώματος της Χωροφυλακής.

Μια εβδομάδα μετά το επεισόδιο του Λυκαβηττού, ο ενωμοτάρχης Καλπούζος αποτάχθηκε από τη Χωροφυλακή. Ταυτοχρόνως, όλο το Σώμα της Χωροφυλακής υποχρεώθηκε να παραταχθεί συντεταγμένο στην πλατεία Συντάγματος, όπου, με Ημερησία Διαταγή που αναγνώστηκε ζητήθηκε δημοσίως και επισήμως συγγνώμη από τον Νίκολσον και τη Βρετανική Αυτοκρατορία!

Η ταπείνωση και ο διασυρμός της Χωροφυλακής, και ο δημόσιος εξευτελισμός της Ελλάδας, προκάλεσαν την οργή και την αγανάκτηση όλων των Ελλήνων.

Η αντιπολίτευση, οργισμένη από τη δουλική αντίδραση του ελληνικού κράτους, συγκρότησε την επομένη στον ίδιο χώρο παλλαϊκό συλλαλητήριο.

Και ο Χαρίλαος Τρικούπης, που δεν είχε υπολογίσει ότι τα πράγματα θα έφταναν στα άκρα, υπέκυψε στις αξιώσεις της αντιπολίτευσης και των διαδηλωτών και συγκάλεσε αμέσως τη Βουλή. Στην ψηφοφορία που ακολούθησε καταψηφίστηκε η κυβέρνηση του, με αποτέλεσμα να παραιτηθεί και να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές.Έτσι ο Χαρίλαος Τρικούπης, έχασε τόσο άδοξα την εξουσία και το πρωθυπουργιλίκι. Από το χαστούκι ενός απλού χωροφύλακα...

Οι οδοί της τρέλας στην πρωτεύουσα

Αλλη η επίσημη ονομασία, άλλη χρησιμοποιεί ο κόσμος

Του Δημητρη Ρηγοπουλου   εφημερίδα καθημερινη

Οι ανώνυμοι δρόμοι του 19ου αιώνα

Η ονοματοδοσία των δρόμων ή καλύτερα η απουσία ονομάτων στους δρόμους της Αθήνας, ήταν ένα εξαιρετικά χειροπιαστό πρόβλημα στη μικρή πρωτεύουσα του 1880, όταν η πόλη έσπασε το συμβολικό φράγμα των 100.000 κατοίκων. Εξαιτίας της ραγδαίας οικιστικής ανάπτυξης που παρατηρείται στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, οι περισσότερες εσωτερικές οδικές αρτηρίες δεν προλαβαίνουν να αποκτήσουν όνομα, πραγματικότητα που κάνει τη ζωή δύσκολη τόσο σε κατοίκους αλλά ακόμα περισσότερο σε επισκέπτες.
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το περιοδικό «Εστία» στις 29 Ιανουαρίου του 1884, η πρωτεύουσα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή είχε περίπου 440 οδούς και 23 πλατείες, εκ των οποίων μόνο οι 160 οδοί και οι 12 πλατείες είχαν όνομα. Οι υπόλοιπες ονομάζονταν «οδός Ανωνύμου».

Το 1884 τα «βαφτίσια»

Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της Αθήνας για τη βάφτιση των οδών λαμβάνεται τον Ιανουάριο του 1884 και σκορπίζει ανακούφιση στους Αθηναίους της εποχής. Διαβάστε το γλαφυρό δημοσίευμα της εφημερίδας «Ακρόπολις» με ημερομηνία 25.01.1884, όπου αποτυπωνόταν παραστατικά ο τραγέλαφος που επικρατούσε μέχρι τότε: «Τέλος πάντων θα δυνάμεθα πλέον να ερωτώμεν πού είναι η οδός και να οδηγώμεν τους ερωτώντας αντί με το: πήγαινε δεξιά, κατέβα αριστερά, στρέψε προς τα επάνω, σημάδεψε το Λυκαβηττόν και την Ακρόπολιν και άλλα αοριστότερα και μηδένα νουν έχοντα, ονομάζοντες αυτάς τας οδούς... Ενταύθα πρέπει να γυρίσεις όλα τα μπακάληκα, όλα τα χασάπηκα και τα ψωμάδηκα, ν’ ακούσης ως γνωρίσματα αλάνθαστα: το σπίτι με τα παντσούρια, με τη μεγάλη την πόρτα, το σπίτι με το ψιλό ή το χαμηλό μπαλκονάκι, με τα πράσινα ντουβάρια και άλλα βλακωδέστατα, να στρέφης περί σεαυτόν ιδρώτι περιρρεόμενος εξ αμηχανίας, και να θέτης εις ενέργειαν την μαντικήν σου δύναμιν, να ανοίγης ξένας θύρας και να εκδιώκησαι πότε μεν με οργίλον και πότε με εμπαικτικόν βλέμμα και ν’ απέρχησαι βλασφημών και κακολογών την πρωτότυπον εν πάσιν ελληνικήν ακοσμίαν...».

Θα ήθελα πολύ να ήμουν παρών στη σεμνή τελετή της 7ης Σεπτεμβρίου του 1945: όταν, παρόντος του Σοφοκλή Βενιζέλου, οι αρχές της πόλης επισημοποιούσαν την αλλαγή στην ονομασία ενός μεγάλης σημασίας δρόμου της Αθήνας από «Πανεπιστημίου» σε «Ελευθερίου Βενιζέλου». Θα ήθελα ένας δημοσιογράφος με φαντασία ή, έστω, πολύ διορατική σκέψη να έκανε την πολύ απλή ερώτηση στους παρισταμένους: «Πώς θα σας φαινόταν η τολμηρή πρόβλεψη ότι 70 και 80 χρόνια μετά, στο απλησίαστο 2005 ή 2015, κανείς, μα κανείς δεν θα αποκαλεί την οδό Πανεπιστημίου με το όνομα που μόλις της δώσατε; Και, αντίθετα, θα συνεχίζουν να την αποκαλούν με το όνομα που μόλις καταργήσατε;».
Με την ίδια λογική μάλλον δεν θα ζήσουμε να διαβάσουμε ένα παρόμοιο ρεπορτάζ κοντά στο 2060 για να ξέρουμε την τύχη της πλατείας Θησείου που πριν από λίγους μήνες (τον περασμένο Σεπτέμβριο) μετονομάστηκε σε πλατεία Ζακλίν ντε Ρομιγί προς τιμήν της Γαλλίδας ελληνίστριας. Πάντως, τώρα υπάρχει το Διαδίκτυο για να κληροδοτήσει στις επόμενες γενιές τις περιορισμένες και μάλλον χλιαρές αντιδράσεις στην απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, καθώς η Ντε Ρομιγί δεν ήταν Ελληνίδα και (ακόμα χειρότερα...) είχε εβραϊκή καταγωγή.
Ευτυχώς η αθηναϊκή πραγματικότητα δεν μας αφήνει λεπτό να πλήξουμε: η ιστορία της πρωτεύουσας είναι γεμάτη με κάθε είδους ευτράπελα, πολιτικές διενέξεις και ξεκαρδιστικό παρασκήνιο που συνοδεύει τις τακτικές αλλαγές στα ονόματα των οδών και των πλατειών της πόλης. Το κομφούζιο επιτείνει η ισχυρή αντίσταση που προβάλλει το ασυνείδητο της κοινωνίας, με αποτέλεσμα πλήθος μετονομασθέντων δρόμων να διαθέτουν σήμερα διπλή ονομασία: την «επίσημη» και την «ανεπίσημη», συνήθως το όνομα που είχε πριν από τη μετά βαΐων και κλάδων τελετή μετονομασίας.
Η οδός Πανεπιστημίου βρίσκεται στην κορυφή μιας μακράς λίστας με μετονομασίες που «ατύχησαν». Της κάνουν παρέα πασίγνωστοι δρόμοι όπως η οδός Πατησίων που μέχρι την οδό Μάρνη διατηρεί τη μεταπολεμική της ονομασία («28ης Οκτωβρίου», σύμφωνα με έναν... αστικό μύθο, προχωρήσαμε στην αλλαγή για να φέρουμε σε δύσκολη θέση τους Ιταλούς της Κάζα ντ’ Ιτάλια που έχει την έδρα της στην Πατησίων, απέναντι από το Πολυτεχνείο), ή το αρχικό τμήμα της οδού Πειραιώς που ονομάζεται μέχρι σήμερα «Παναγή Τσαλδάρη», ή την κεντρική λεωφόρο της Καλλιθέας που όλοι την ξέρουμε ως «Θησέως» αλλά επισήμως ονομάζεται (κι αυτή) Ελευθερίου Βενιζέλου. Επίσης θα είχε ενδιαφέρον να γνωρίζαμε πόσοι Αθηναίοι ξέρουν ότι ένα τμήμα της παραλιακής λεωφόρου Ποσειδώνος ονομάζεται «Κωνσταντίνου Καραμανλή» (στα όρια του Δήμου Βούλας). Και στις πλατείες έχουμε ανάλογα παραδείγματα: το επίσημο όνομα της πλατείας Κολωνακίου είναι «Φιλικής Εταιρείας», της πλατείας Κυψέλης «Κανάρη», της πλατείας Κέννεντυ (στο Χαλάνδρι) «Φλύας», της πλατείας Σανταρόζα «Δικαιοσύνης», της πλατείας Κοτζιά «Εθνικής Αντιστάσεως», της πλατείας Βάθης «Ανεξαρτησίας», κ.ά. Ευτυχώς, η Ομόνοια παρέμεινε «Ομόνοια».

Θύματα της πολιτικής

Πολλές ιστορικές ονομασίες έπεσαν θύματα των εκάστοτε πολιτικών συσχετισμών: στον Πειραιά, η οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου μετονομάστηκα σε «Ηρώων Πολυτεχνείου» και η οδός Βασιλίσσης Σοφίας σε «Γρηγορίου Λαμπράκη». Οι νέες ονομασίες επικράτησαν όπως συνέβη και σε άλλες περιπτώσεις: τη δεκαετία του
’80 στον Δήμο Ζωγράφου η λεωφόρος Ισσού (πόλη στην οποία ο Μέγας Αλέξανδρος κατήγαγε περιφανή νίκη κατά την εκστρατεία του στη βαθιά Ανατολή), μετονομάστηκε σε οδό Ούλαφ Πάλμε, προς τιμήν του δολοφονηθέντος Σουηδού πρωθυπουργού και πολιτικού φίλου του Ανδρέα Παπανδρέου. Επίσης, τμήμα της λεωφόρου Υμηττού μετονομάστηκε την ίδια περίοδο σε «Ηλία Ηλιού», λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του αρχηγού της ΕΔΑ. Γενικά η δεκαετία του ’80 αναπτύσσει ιδιαίτερη κινητικότητα όσον αφορά τις μετονομασίες, καθώς η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία συνοδεύεται από ένα κύμα αλλαγών σε δρόμους και πλατείες στις ελληνικές πόλεις. Η νέα διοίκηση τρέφει ιδιαίτερη συμπάθεια για ονόματα όπως «Ηρώων Πολυτεχνείου» ή «Εθνικής Αντίστασης», απότοκα του νέου πολιτικού κλίματος. Πάντως, αντίθετα με τον Πειραιά, στην Αθήνα οι ιστορικές  ονομασίες που συνδέονται με τον θεσμό της βασιλείας γνωρίζουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα.