ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Η εποχή του Διαφωτισμού

Πνευματικές εξελίξεις  17ος αι.

Πρόοδος των φυσικών επιστημών – Πρωτοπόροι:

·      Φράνσις Μπέικον: κάθε επιστημονική θέση πρέπει να επαληθεύεται με πείραμα.

·      Ρενέ Ντεκάρτ: η συστηματική αμφιβολία οδηγεί στην αληθινή γνώση.

·      Τζον Λοκ: Οι άνθρωποι έχουν απαραβίαστα φυσικά δικαιώματα.

·      Ισαάκ Νεύτων: νόμος της παγκόσμιας έλξης - το σύμπαν λειτουργεί με βάση φυσικούς νόμους.

  

Το κίνημα του Διαφωτισμού

Θεμελιακές θέσεις των διαφωτιστών:

·      απόρριψη κάθε αυθεντίας

·      κριτική υφιστάμενης γνώσης

·      αποδοχή λογικής για την ερμηνεία του κόσμου (ορθολογισμός)

·      πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει συνεχώς

Χρόνος και χώρος εκδήλωσης - Εκπρόσωποι του Διαφωτισμού:

·      τέλη 17^ου αι. / Αγγλία / Νεύτων – Λοκ

·      18^ος αι. / Γαλλία / Βολτέρος – Ρουσό – Ντιντερό – Μοντεσκιέ

·      18^ος – 19^ος αι. / Υπόλοιπη Ευρώπη / Καντ – Κοραής

·      18^ος – 19^ος αι. / Υπόλοιπος κόσμος / Φραγκλίνος

Διαφωτισμός και πολιτική:

Επίδραση του Διαφωτισμού σε:

• αμερικανική (1774) και γαλλική (1789) επανάσταση
• φωτισμένη δεσποτεία : ορισμένοι μονάρχες (Φρειδερίκος Β της Πρωσίας) εφάρμοσαν κάποιες ιδέες του Διαφωτισμού.
• σύγχρονες δημοκρατίες.

Βασικές θέσεις του Διαφωτισμού στην πολιτική:

·      Φυσικά δικαιώματα (ζωής, ιδιοκτησίας, ισότητας, ελευθερίας σκέψης και έκφρασης)

·   Κοινωνικό συμβόλαιο / Τζον Λοκ: τα άτομα δέχονται να παραχωρήσουν ορισμένες απ' τις ελευθερίες τους, προκειμένου να συμβιώσουν και το κράτος εγγυάται τη συμφωνία. Αν το κράτος γίνει τυραννικό, οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα αντίστασης.

·      Γενική βούληση / Ρουσό : εκφράζεται με τη συμμετοχή του λαού στη λήψη αποφάσεων

·      Διάκριση των εξουσιών / Μοντεσκιέ / διακριτοί φορείς εξουσίας:

Ê     Εκτελεστική εξουσία = η κυβέρνηση

Ê     Νομοθετική εξουσία = η βουλή

Ê     Δικαστική εξουσία = οι δικαστές

Διαφωτισμός και θρησκεία: Βολταίρος

·   Ντεϊσμός: θρησκευτικό δόγμα που πρέσβευε ότι ο θεός έπλασε τον κόσμο, αλλά δεν παρεμβαίνει στη λειτουργία του.

·      Αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία.

·      Ανεξιθρησκία.

Διαφωτισμός και εκπαίδευση:

Ρουσό / «Αιμίλιος» / κατάργηση της αυθεντίας του δασκάλου à προσωπική αναζήτηση του διδασκόμενου.

Διαφωτισμός και οικονομία

·      Φυσιοκρατία / Κεναί / φυσική λειτουργία της οικονομίας 

·      Οικονομικός φιλελευθερισμός / Άνταμ Σμιθ / το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει παρά ελάχιστα στην οικονομική ζωή.

Η Εγκυκλοπαίδεια

Συλλογικό έργο 33 τόμων, με πρωτεργάτες τους Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ, που συνοψίζει τις ιδέες του Διαφωτισμού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 40

  ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ (1919-1939)

                                                        ΕΝΟΤΗΤΑ 40

Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια,

 η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και η Μεγάλη Ύφεση

Τα αποτελέσματα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου

Υλικά:

·        8 εκατ. νεκροί, 6 εκατ. ανάπηροι και τεράστιες υλικές καταστροφές.

Οικονομικά:

·        Ο δανεισμός των Ευρωπαίων, κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενίσχυσε την οικονομία και τη διεθνή θέση των ΗΠΑ.

Κοινωνικά:

·        Τα μεσαία στρώματα καταστράφηκαν οικονομικά στο μεγαλύτερο μέρος τους.

·        Οι γυναίκες άρχισαν να μπαίνουν στην αγορά εργασίας και σε χώρες όπως η Σοβιετική Ένωση, η Γερμανία, η Βρετανία απέκτησαν δικαίωμα ψήφου.

Πολιτικά:

·        Μετά τον πόλεμο η Ευρώπη έχασε την παγκόσμια ηγεμονία της.

·        Η Μ. Βρετανία και η Γαλλία έχασαν τη συνοχή του αποικιακού τους συστήματος.

·        Δημιουργήθηκε η σοσιαλιστική Σοβιετική Ένωση, η οποία αποτελούσε ένα διαφορετικό πρότυπο κοινωνικής οργάνωσης.

·        Αποδυναμώθηκε το κύρος του φιλελεύθερου αστικού κράτους.

Η κατάσταση στην Ευρώπη κατά τη δεκαετία του 1920

·        Επικράτησε έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία.

·        Η βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης οδήγησε σε συμφωνίες:

Ø      Συνθήκες του Λοκάρνο: υπογράφτηκαν το 1925 για το σεβασμό των υφιστάμενων συνόρων.

Ø      Σύμφωνο Κέλογκ-Μπριαν: υπογράφτηκε το 1928 από τους υπουργούς Εξωτερικών των ΗΠΑ και της Γαλλίας και καταδίκαζε τον πόλεμο.

Η έκρηξη της οικονομικής κρίσης του 1929

Τα αίτια:

·        Η οικονομική ευημερία στο δυτικό κόσμο κατά τη δεκαετία του 1920.

·        Ο διπλασιασμός της βιομηχανικής παραγωγής και του μέσου εισοδήματος στις ΗΠΑ κατά την περίοδο 1921-1929

·        Η συνεχής άνοδος των τιμών των μετοχών στο   Χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης.

Η εκδήλωση της κρίσης:

Το φθινόπωρο του 1929 οι μεγάλοι επενδυτές άρχισαν να πουλούν τις μετοχές τους για να εισπράξουν τα κέρδη à Οι μικροεπενδυτές πανικοβλήθηκαν και έσπευσαν και εκείνοι να πουλήσουν τις μετοχές τους à Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ξεκίνησε γενική   κατάρρευση των τιμών στο χρηματιστήριο à Η οικονομική κρίση, που ονομάστηκε κραχ, εξαπλώθηκε ραγδαία σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο.

Οι συνέπειες της κρίσης:

·        Χάθηκαν περιουσίες, έκλεισαν επιχειρήσεις και εκατομμύρια εργαζόμενοι έμειναν άνεργοι.

·        Το 1931 η οικονομία των ΗΠΑ είχε καταρρεύσει.

·        Η εξαγορά των μικρών επιχειρήσεων από τις μεγάλες δημιουργήσε πανίσχυρα οικονομικά συγκροτήματα.

Η επέκταση της κρίσης – Η Μεγάλη Ύφεση

·        Η κρίση εξαπλώθηκε και στην Ευρώπη, καθώς οι αμερικανικές τράπεζες απέσυραν τα δάνεια που είχαν επενδυθεί στις ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως σε Γερμανία και Μ. Βρετανία.

·        Η υποχώρηση αυτή, που προκλήθηκε στην οικονομία του δυτικού κόσμου την περίοδο 1929-1933, ονομάστηκε Μεγάλη Ύφεση και έπληξε και την Ελλάδα. 

ΕΝΟΤΗΤΑ 44

Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά το Μεσοπόλεμο

Η αποκατάσταση των προσφύγων:

·        Η στέγαση και η επαγγελματική αποκατάσταση των προσφύγων ήταν ένα άμεσο ζήτημα που είχε να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου. 

·        Η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ) βοήθησε την Ελλάδα να συνάψει δάνειο και ίδρυσε την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ).

·        Η ΕΑΠ ήταν ένας αυτόνομος οργανισμός που λειτούργησε, σε συνεργασία με το ελληνικό κράτος, από το 1923 έως το 1930. Ασχολήθηκε κυρίως με την αποκατάσταση των προσφύγων στην ύπαιθρο.

·        Την αποκατάσταση των προσφύγων στις πόλεις ανέλαβε κυρίως το ελληνικό κράτος που δημιούργησε προσφυγικούς συνοικισμούς ενώ οι ευκατάστατοι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε περιοχές που επέλεξαν οι ίδιοι. 

Η αντιπαλότητα ανάμεσα στους γηγενείς Έλληνες και στους πρόσφυγες: 

·        Οι πρόσφυγες αντιμετωπίστηκαν αρνητικά από τους γηγενείς, γιατί:

Ø      αποκαταστάθηκαν σε γη που οι ντόπιοι θεωρούσαν δική τους,

Ø      εργάζονταν με χαμηλά μεροκάματα προκαλώντας πτώση των αμοιβών,

Ø      ήταν στην πλειονότητά τους βενιζελικοί και αυτό τους έκανε ανεπιθύμητους στην αντιβενιζελική Παλαιά Ελλάδα,

Ø      είχαν πρωτάκουστα ονόματα, έτρωγαν άγνωστα φαγητά και οι γυναίκες τους εργάζονταν σε ξένες δουλειές. 

·        Για πολλά χρόνια ο όρος «πρόσφυγας» είχε υποτιμητική σημασία.

Οι συνέπειες για την Ελλάδα από την άφιξη των προσφύγων:

·        Σε πολιτικό επίπεδο

Ø      Εγκαταλείφθηκε η Μεγάλη Ιδέα, καθώς η πλειονότητα των Ελλήνων συγκεντρώθηκε μέσα στα όρια του ελληνικού κράτους.

Ø      Με την εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Θράκη ενισχύθηκε η εθνική ομοιογένεια.

Ø      Οι περισσότεροι πρόσφυγες ήταν βενιζελικοί, ενώ αργότερα πολλοί έγιναν κομμουνιστές και σοσιαλιστές και πρωτοστάτησαν στους κοινωνικούς αγώνες.

·        Σε οικονομικό επίπεδο

Ø      Ενισχύθηκε η αγροτική οικονομία.

Ø      Τονώθηκε το εμπόριο και η βιομηχανία.

·        Σε κοινωνικό επίπεδο

Ø      Οι πρόσφυγες έφεραν στην Ελλάδα τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής τους, το ρεμπέτικο τραγούδι και τη μαγειρική τους.

Ø      Με την έξοδο πολλών γυναικών προσφύγων αλλά και γηγενών στην εργασία άρχισε να αμφισβητείται η αντίληψη ότι η γυναίκα είναι υποχείριο του άνδρα.

·        Σε πολιτισμικό επίπεδο

Ø      Οι πρόσφυγες ανανέωσαν τα ελληνικά γράμματα και τις τέχνες.

ΕΝΟΤΗΤΑ 39

Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά το Μικρασιατικό πόλεμο

Ελλάδα : το κίνημα του 1922

Εκδηλώνεται κίνημα του στρατού και του στόλου στη Χίο και τη Λέσβο,

με πρωταγωνιστές τους συνταγματάρχες Νικόλαο Πλαστήρα και Στυλιανό Γονατά.

Αιτήματα : παραίτηση βασιλιά , διάλυση βουλής, σχηματισμός νέας κυβέρνησης αποδεκτής από την Αντάντ, ενίσχυση του θρακικού μετώπου.

Έγινε απόβαση  12.000 στρατιωτών και αξιωματικών στο Λαύριο και πορεία προς Αθήνα.

Ο Κων/νος παραιτήθηκε και στο θρόνο του ανέβηκε ο Γεώργιος Β' ,

Έγινε εγκατάσταση επαναστατικής κυβέρνησης,

Η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να υπογράψει την ανακωχή των Μουδανιών (Οκτώβριος του 1922).

Όροι της ανακωχής :

- Η ανατολική Θράκη ενσωματώθηκε στην Τουρκία.

- Ο ελληνικός στρατός αποχώρησε.

Κύμα προσφύγων μετακινήθηκε προς την Ελλάδα.

Το Νοέμβριο του 1922, καταδικάζονται σε θάνατο (δίκη των εξ) και εκτελούνται οι έξι ως υπεύθυνοι της Μικρασιατικής τραγωδίας,

Η συνθήκη της Λοζάνης (1923)

Εκπρόσωπος Ελλάδας : Ελευθέριος Βενιζέλος.

Όροι της συνθήκης

Η Τουρκία γίνεται κυρίαρχη της ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας (με την Ίμβρο και την Τένεδο). Οριστικά σύνορα μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας.

Εφαρμόζεται υποχρεωτική ανταλλαγή των ορθόδοξων χριστιανών της Τουρκίας με τους μουσουλμάνους της Ελλάδας. Εξαιρέθηκαν οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης (και το Πατριαρχείο), της Ίμβρου και της Τενέδου καθώς και οι μουσουλμάνοι της δυτικής Θράκης.

Κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις  στην Ελλάδα

• Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι τραγική στην οικονομία, στο προσφυγικό, πτώση μισθών,
• Το έργο της επαναστατικής κυβέρνησης :

Ø      απαλλοτρίωση και διανομή γαιών σε πρόσφυγες και ακτήμονες γηγενείς,

Ø      υιοθέτηση του γρηγοριανού ημερολογίου (νέο ημερολόγιο),

• Τον Οκτώβριο του 1923, η εξουσία παραδίδεται σε πολιτικούς.
• Στις εκλογές του Δεκεμβρίου τα φιλοβασιλικά κόμματα απέχουν, στη Βουλή εκπροσωπούνται το κόμμα των Φιλελευθέρων και η Δημοκρατική Ένωση (Αλ. Παπαναστασίου)
• Ο Γεώργιος Β' φεύγει στο εξωτερικό, Αντιβασιλέας ορίζεται οΠ. Κουντουριώτης.

Κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία

• Ο Μουσταφά Κεμάλ ανατρέπει το σουλτανικό καθεστώς και γίνεται πρόεδρος της Τουρκικής δημοκρατίας.
• Το κράτος της Τουρκίας αποκτά κοσμικό - λαϊκό χαρακτήρα.
• Ο Κεμάλ εκσυγχρονίζει το κράτος με μεταρρυθμίσεις ριζοσπαστικές :

- αντικατάσταση του οθωμανικού αλφαβήτου με το λατινικό,

- κατάργηση πολυγαμίας,

- δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες,

- απαγόρευση φεσιού και φερετζέ,

- χρήση οικογενειακών επιθέτων,

- οργάνωση συστήματος υγείας και εκπαίδευσης.

ΕΝΟΤΗΤΑ 38

Ο Μικρασιατικός πόλεμος (1919 - 1922 )

Η ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας

• Ο Βενιζέλος αποστέλλει ύπατο αρμοστή στη Μικρά Ασία τον έμπειρο στη διοίκηση, νομομαθή Αριστείδη Στεργιάδη. Εντολή προς αυτόν : ισοτιμία απέναντι σε όλους τους κατοίκους
• Η διοίκηση Στεργιάδη επιτέλεσε έργο στην εκπαίδευση, στην υγεία, στην οικονομία και στο προσφυγικό.

Οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού έως το καλοκαίρι του 1920

• Ο ελληνικός στρατός, με άδεια των συμμάχων, αποβιβάστηκε στη Σμύρνη τον Μάιο του 1919 και επεκτάθηκε σε βάθος 100 - 150 χλμ. Κατέλαβε και την Αν. Θράκη.
• Οι κεμαλικοί απορρίπτουν τη συνθήκη.

Μετά τη συνθήκη των Σεβρών

• Ο Βενιζέλος δέχεται δολοφονική επίθεση στο Παρίσι από φιλοβασιλικούς (1920).
• Εκδικούμενοι οι βενιζελικοί δολοφονούν τον Ίωνα Δραγούμη.
• Επιστρέφοντας ο Βενιζέλος ελαφρά τραυματισμένος στην Ελλάδα, προκηρύσσει εκλογές.
• Οι εκλογές διενεργούνται το Νοέμβριο του 1920.
• Κύριοι εκλογικοί αντίπαλοι : το κόμμα των Φιλελευθέρων και η αντιβενιζελική συμμαχία με ηγέτη το Δημήτριο Γούναρη, η οποία επικράτησε στις εκλογές με σύνθημα τον τερματισμό του πολέμου.
• Ο Βενιζέλος αποχωρεί στη Γαλλία,
• Λόγοι της αποτυχίας του Βενιζέλου :

Ø      Κόπωση από τους συνεχείς πολέμους (Βαλκανικοί, Α' Παγκόσμιος, Μικρασιατικός)

Ø      Υποσχέσεις των αντιβενιζελικών για τερματισμό του πολέμου

• Ο Αλέξανδρος, που εκτελεί χρέη βασιλιά, πεθαίνει αιφνίδια.
• Διενεργείται δημοψήφισμα σχετικά με την επάνοδο ή όχι του πρώην βασιλιά Κωνσταντίνου.
• Ως αποτέλεσμα  - προϊόν και νοθείας - το Δεκέμβριο του 1920 ο Κωνσταντίνος επιστρέφει στην Ελλάδα,
• Η επιστροφή του βασιλιά, ανεπιθύμητου στις Δυνάμεις, συντελεί (προσχηματικά) στην αναθεώρηση της στάσης τους απέναντι στην Ελλάδα.
• Αντίθετα, ο Κεμάλ ενισχύει τη θέση του με την υπογραφή συμφωνιών με τη Σοβιετική Ένωση, τη Γαλλία και την Ιταλία, το Μάρτιο του 1921 .
• Γάλλοι και Ιταλοί αποχωρούν από τη Μικρά Ασία έναντι ανταλλαγμάτων.
• Την Ελλάδα στηρίζει μόνο η αγγλική διπλωματία.
• Η νέα κυβέρνηση συνεχίζει τον πόλεμο, ο στρατός φτάνει έως έξω από την Άγκυρα (καλοκαίρι 1921).
• Στη γραμμή Αφιόν Καραχισάρ - Κιουτάχειας - Εσκί Σεχίρ παραμένει καθηλωμένος για ένα χρόνο.
• Στο εσωτερικό της Ελλάδας τα οικονομικά προβλήματα οξύνονται.
• Το Μάρτιο του 1922, ο Παπαναστασίου και οι συνεργάτες του δημοσιεύουν το ««Δημοκρατικό Μανιφέστο», στο οποίο καταλογίζουν βαρύτατες ευθύνες στο βασιλιά,
• Στις 13 Αυγούστου 1922 αρχίζει η τουρκική αντεπίθεση. Η ελληνική άμυνα καταρρέει και ο στρατός υποχωρεί, παρασύροντας και πλήθη προσφύγων.
• Στις 27 Αυγούστου 1922, οι κεμαλικοί μπαίνουν στη Σμύρνη, την πυρπολούν, Έλληνες και Αρμένιοι σφάζονται, όσοι σώθηκαν έγιναν πρόσφυγες.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ 35, 36

 ΕΝΟΤΗΤΕΣ 35  - 36

 

Οι διεκδικήσεις της Αντάντ και της Ελλάδας στην Οθωμανική αυτοκρατορία

 

• Τον Οκτώβριο του 1918, ο σουλτάνος συνθηκολογεί
• Η οθωμανική αυτοκρατορία τίθεται υπό την κατοχή της Αντάντ,
• Ελληνικός στόλος συμμετέχει στην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης.
• Το Δεκέμβριο του 1918, ο Βενιζέλος υποβάλει υπόμνημα στο συνέδριο του Παρισιού με τις ελληνικές διεκδικήσεις,

 

Οι ελληνικές διεκδικήσεις περιλάμβαναν :

• την ανατολική Θράκη έως τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης,
• την περιοχή της Σμύρνης,
• τα νησιά Ιμβρος και Τένεδος.

 

v  Ο Βενιζέλος στέλνει ελληνικό στρατό στην Ουκρανία κατά των μπολσεβίκων,

v  Η Αγγλία υποστηρίζει τα ελληνικά αιτήματα εις βάρος των Ιταλών.

v  Το συμβούλιο του Παρισιού, τον Απρίλιο του 1919, δίνει εντολή στην Ελλάδα να αποβιβάσει στρατό στη Μικρά Ασία.

v  Στις 2 Μαϊου 1919, ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στη Σμύρνη,

v  Οι Έλληνες της περιοχής ενθουσιάζονται. οι Τούρκοι αντέδρασαν αρνητικά.

v  Οι Ιταλοί δυσαρεστήθηκαν, βοηθούν τους Τούρκους εναντίον των Ελλήνων.

 

Ο ελληνισμός  της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου

 

Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας

 

ü  Έλληνες διάφορων περιοχών μεταναστεύουν στη Μικρά Ασία, στα μέσα του 19ου αιώνα.

ü  Στην πόλη της Σμύρνης οι Έλληνες αποτελούσαν την πλειονότητα (40Ο.0Ο0 περίπου),

ü  Κυριότερη ενασχόληση των Ελλήνων ήταν το εμπόριο.

ü  Η Σμύρνη ήταν κέντρο :

• Οικονομικό ( εμπορικοί οίκοι, τράπεζες, ναυτιλιακές επιχειρήσεις ),
• εκπαιδευτικό ( Ευαγγελική Σχολή, Ομήρειο, Κεντρικό Παρθεναγωγείο ),
• πολιτιστικό ( τυπογραφεία )

 

Ο ελληνισμός του Πόντου

 

• Ο ελληνισμός του Πόντου ήταν οργανωμένος σε ελληνορθόδοξες κοινότητες.
• Μεγάλα εμπορικά κέντρα ήταν η Τραπεζούντα, η Κερασούντα και η Σαμψούντα.
• Ονομαστό εκπαιδευτήριο υπήρξε το Φροντιστήριον της Τραπεζούντας.

 

Οι διωγμοί του μικρασιατικού ελληνισμού

 

• Η επανάσταση των Νεοτούρκων (1908), φέρει την επιδείνωση της κατάστασης του μικρασιατικού ελληνισμού.
• Τα γερμανικά συμφέροντα εκτόπισαν Έλληνες, Αρμένιους, Εβραίους.
• Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, περίπου 150.000 Έλληνες εκτοπίζονται στην Ανατολία.
• Στα τάγματα εργασίας οδηγούνταν άντρες άνω των 45 ετών.
• Εξοντώθηκαν τότε συνολικά 250.000 Έλληνες.
• Στο τέλος του Α παγκόσμιου πολέμου εκδηλώθηκε αυτονομιστική κίνηση των Ελλήνων στον Πόντο και ιδρύθηκε ομόσπονδο ποντοαρμενικό κράτος με τη Συνθήκη των Σεβρών.

 

ΕΝΟΤΗΤΑ 34

ΕΝΟΤΗΤΑ  34

Η λήξη του Α' Παγκόσμιου πολέμου και οι μεταπολεμικές ρυθμίσεις

Το συνέδριο του Παρισιού

Στο συνέδριο της Ειρήνης, στο Παρίσι (1919 - 1920), με το οποίο έκλεισε η

αυλαία του Α' Παγκόσμιου πολέμου, επιβλήθηκαν βαρείς όροι (αποζημιώσεις

και απώλεια εδαφών) από τους νικητές στους ηττημένους.

Ζητούμενο ήταν:

• η ταπείνωση της Γερμανίας,
• ο περιορισμός της ισχύος και της επιρροής της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης,
• η κατ' επιλογήν εφαρμογή της αρχής της αυτοδιάθεσης (πρόεδρος ΗΠΑ ,Ουίλσον).

Με κάθε ηττημένη χώρα υπογράφηκε χωριστή συνθήκη ειρήνης.

v  Η συνθήκη των Βερσαλιών με τη Γερμανία. ( Η Γερμανία έχασε εδάφη,

πλήρωσε αποζημιώσεις και αφοπλίστηκε. )

v  Η συνθήκη του Αγίου Γερμανού με την Αυστρία. (Η Αυστρία αναγνώρισε

ως ανεξάρτητες την Ουγγαρία, την Τσεχοσλοβακία, τη Γιουγκοσλαβία και την

Πολωνία. )

v  Η συνθήκη του Τριανόν με την Ουγγαρία, ( Η Ουγγαρία παραχωρούσε

εδάφη στην Τσεχοσλοβακία, τη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουμανία.)

 Την Ελλάδα ενδιαφέρουν οι εξής συνθήκες:

v  Η συνθήκη του Νεϊγύ με τη Βουλγαρία.

 ( Η Βουλγαρία έχασε εδάφη προς όφελος της Ελλάδας, της Ρουμανίας και της Σερβίας,)

               Η Ελλάδα πήρε Α. Μακεδονία, Δ.Θράκη. Έγινε ανταλλαγή πληθυσμών

v  Η συνθήκη των Σεβρών με την οθωμανική Αυτοκρατορία.

28/7/1920

Παλαιστίνη, Μεσοποταμία, Ιορδανία στη Βρετανία

Συρία, Λίβανος στη Γαλλία

Κουρδιστάν, Αρμενία  = θα γίνονταν ανεξάρτητα

Ίμβρος , Τένεδος, Αν. Θράκη στην Ελλάδα

Αναγνώριση κυριαρχίας Ελλάδας στα νησιά Β.Α. Αιγαίου

Παραχώρηση Δωδεκανήσων (εκτός Ρόδου) στην Ελλάδα (δεν πραγματοποιήθηκε τελικά)

Παραχώρηση περιοχής Σμύρνης για 5 χρόνια. Οι κάτοικοι θα αποφάσιζαν με δημοψήφισμα για το μέλλον τους.

Τα στενά υπό διεθνή έλεγχο

(Δημιουργούσε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών.)

v  Ιδρύθηκε επίσης η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), διεθνής οργανισμός,

πρόδρομος του σημερινού ΟΗΕ, με την ελπίδα να διασφαλιστεί η μελλοντική

ειρήνη. Απέτυχε γιατί το δικαίωμα του βέτο εμπόδιζε τη λήψη αποφάσεων, κάθε κράτος εφάρμοζε προαιρετικά τις αποφάσεις της και , τέλος, δεν απέτρεψε τον Β παγκόσμιο πόλεμο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 33

                                               Η Ρωσική επανάσταση

Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος

      Τα κοινωνικά δεδομένα:

·         Το 85% του πληθυσμού της Ρωσίας ήταν αγρότες. Αίτημα για αναδασμό.

·         Οι εργάτες ζούσαν άθλια.

·         Συχνές εξεγέρσεις.

Η επανάσταση του 1905: μετά την ήττα στο Ρωσοϊαπωνικό πόλεμο

Σήμανε την εισαγωγή της συνταγματικής μοναρχίας στη Ρωσία.

Συνέπειες της  συμμετοχής  της Ρωσίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο:

·         Η επιστράτευση εκατομμυρίων Ρώσων παρέλυσε την οικονομία.

·         Οι συνθήκες ζωής για τις ασθενέστερες τάξεις έγιναν τραγικές.

·         Ο ρωσικός στρατός αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα.

Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917

·         Το Φεβρουάριο του 1917 ξέσπασε νέα επανάσταση.

·         Τη διακυβέρνηση του κράτους ανέλαβε προσωρινή κυβέρνηση μετριοπαθών φιλελεύθερων αστών, η οποία:

Ø      αναγνώρισε κάποια ατομικά δικαιώματα,

Ø      νομιμοποίησε τα σοβιέτ,

Ø      προετοίμασε συνέλευση για την κατάρτιση συντάγματος.

Ø      Αρνήθηκε έξοδο από πόλεμο και αναδασμό

·         Την εξουσία στην Πετρούπολη, στη Μόσχα και σε άλλες πόλεις ανέλαβαν τα σοβιέτ, συμβούλια εργατών και στρατιωτών.

·         Ο τσάρος παραιτήθηκε το Μάρτιο 1917.

Η σοσιαλιστική Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917

      Η εκδήλωση της επανάστασης:

·         Οι μπολσεβίκοι - Ρώσοι κομμουνιστές με ηγέτη τον Λένιν - ζητούσαν:

Ø      να καταργηθεί η φιλελεύθερη προσωρινή κυβέρνηση,

Ø      να περάσει η εξουσία στα σοβιέτ,

Ø      να μοιραστεί η γη στους αγρότες,

Ø      να αποσυρθεί η Ρωσία από τον πόλεμο.

·         Από το Μάιο του 1917 οι μπολσεβίκοι κυριάρχησαν στα σοβιέτ.

·         Τον Οκτώβριο του 1917 εκδήλωσαν την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Τα μέτρα των μπολσεβίκων:

·         Έθεσαν υπό τον έλεγχό της όλες τις μεγάλες οικονομικές μονάδες.

·         Παραχώρησαν τη διοίκηση των εργοστασίων στα σοβιέτ των εργατών και των μεγάλων αγροκτημάτων στα σοβιέτ των αγροτών.

·         Αναγνώρισαν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στις εθνικές μειονότητες.

Η στάση των μπολσεβίκων απέναντι στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο:

·         Αποφάσισαν την αποχώρηση της Ρωσίας από τον πόλεμο, γιατί:

Ø      εκτιμούσαν ότι ο πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός,

Ø      έπρεπε όλες οι δυνάμεις να διατεθούν για την ανασυγκρότησή της.

·         Αποχώρησαν με τη συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ (3 Μαρτίου 1918).

Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση

Ανάμεσα στους υποστηρικτές της επανάστασης και τους οπαδούς του τσάρου, στους οποίους συμπαραστάθηκε η Αντάντ, ξέσπασε εμφύλιος που έληξε το 1921 με επικράτηση των μπολσεβίκων.

Η ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης

Το 1918 το κράτος πήρε τη μορφή ομοσπονδίας, που ονομάστηκε Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) ή Σοβιετική Ένωση.

Η επίδραση της Οκτωβριανής επανάστασης στην Ευρώπη

·         Ενισχύθηκε η κοινωνική και πολιτική ένταση σε πολλές χώρες της Ευρώπης και κυρίως στις ηττημένες του πολέμου.

·         Το 1919 ιδρύθηκε στη Μόσχα η Γ΄ Διεθνής ή Κομμουνιστική Διεθνής ή Κομιντέρν, διεθνής οργάνωση στην οποία εντάχθηκαν όλα τα κομμουνιστικά κόμματα με σκοπό το συντονισμό της δράσης τους.

·         Στη Γερμανία οι εξεγέρσεις του 1918-1919 οδήγησαν στην κατάργηση της μοναρχίας, ενώ η επανάσταση των ριζοσπαστών σοσιαλιστών (Σπαρτακιστές) τον Οκτώβριο του 1918 απέτυχε.

·         Στην Ουγγαρία εκδηλώθηκε αποτυχημένη επανάσταση το 1919.

·         Στις νικήτριες χώρες (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία) εκδηλώθηκαν μεγάλες απεργίες και άρχισαν να δημιουργούνται τα πρώτα κομμουνιστικά κόμματα.

·         Στην Ελλάδα, το 1918, ιδρύθηκε το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ) που μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ).