ΕΝΟΤΗΤΑ 7

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες

Η ίδρυση και η ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας

Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που σκοπό είχε να προετοιμάσει την επανάσταση των Ελλήνων. Δημιουργήθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας το 1814 με πρωτεργάτες τους Ν. Σκουφά, Αθ. Τσακάλωφ, Εμμ. Ξάνθο, Π. Αναγνωστόπουλο.

Οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε:

·      Η διασπορά του ελληνισμού σε μεγάλο γεωγραφικό χώρο.

·      Η ανάγκη διατήρησης μεγάλης μυστικότητας.

·      Η υπερνίκηση των δισταγμών των Ελλήνων. 

·      Η κινητοποίηση ανθρώπων διαφορετικών κοινωνικών ομάδων.

Οι ευνοϊκές προϋποθέσεις για το έργο της:

·      Τα εσωτερικά προβλήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

·      Η διάδοση των ιδεών της γαλλικής επανάστασης μεταξύ των Ελλήνων.

·      Η ωρίμανση του αιτήματος για τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Στοιχεία  οργάνωσής της:

·      Δοκιμασία.

·      Ένταξη και όρκος πίστης.

·      Προβλεπόμενη τιμωρία για τους παραβάτες ο θάνατος.

·      Χρήση ψευδώνυμων και επικοινωνία με κρυπτογραφικό αλφάβητο.

Η ηγεσία της:

Παρέμενε μυστική και ανατέθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αξιωματικό του ρωσικού στρατού, ο οποίος ανακηρύχθηκε Γενικός Επίτροπος της Αόρατης Αρχής. Ο Ι. Καποδίστριας αρνήθηκε.

Η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις Ηγεμονίες

Λόγοι για τους οποίους η επανάσταση ξεκίνησε από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες:

·      Δεν υπήρχε εκεί οθωμανικός στρατός.

·      Η περιοχή ήταν κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία.

·      Θα μπορούσαν να βοηθήσουν την επανάσταση διάφοροι Βαλκάνιοι ηγέτες.

Η έναρξη της επανάστασης:

Ο Υψηλάντης κήρυξε την επανάσταση στο Ιάσιο της Βλαχίας στις 24 Φεβρ. 1821.

Τα προβλήματα που αντιμετώπισε το κίνημα του Υψηλάντη:

·      Οι πλούσιοι Έλληνες των Ηγεμονιών δεν βοήθησαν.

·      Ο Τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση αλλά δεν έστειλε στρατό να την καταπνίξει.

·      Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ αναγκάστηκε να αφορίσει τους επαναστάτες.

·      Ο τοπικός ηγέτης Βλαντιμηρέσκου θεωρήθηκε προδότης και εκτελέστηκε.

Το τέλος της επανάστασης στις Ηγεμονίες:

Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι ο Υψηλάντης συνελήφθη στην Αυστρία, και η επανάσταση απέτυχε. 

ΕΝΟΤΗΤΑ 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 5

Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18^ου αι. έως τις αρχές του 19^ου αι.

Οικονομικοί  και κοινωνικοί μετασχηματισμοί

Συγκυρίες που ευνόησαν τους Έλληνες πλοιοκτήτες:

·      Η ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την ελεύθερη κίνηση των πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά.

·      Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι (1797-1815),που είχαν ως συνέπεια την περιορισμένη παρουσία αγγλικών και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο.

Αποτελέσματα της ευνοϊκής συγκυρίας για τους Έλληνες:

·      Οι Έλληνες έλεγξαν σημαντικό μέρος του εμπορίου.

·      Ελληνικές πόλεις αναπτύχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα.

·      Ενισχύθηκαν οι ελληνικές παροικίες.

Η στάση της εκκλησίας απέναντι στην επανάσταση:

• Η ορθόδοξη εκκλησία εναντιωνόταν στις ιδέες του διαφωτισμού.
• Ορισμένοι, όμως, κληρικοί υιοθέτησαν τις διαφωτιστικές αντιλήψεις.

Οι Φαναριώτες

·      Ήταν Έλληνες από αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο Φανάρι.

·      Ήταν μορφωμένοι και καταλάμβαναν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση.

·      Τον 18^ο αι. διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Οι προεστοί

·      Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες και συγκέντρωναν τους φόρους.

·      Είχαν μεγάλη πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους.

Οι έμποροι και οι καραβοκύρηδες

·      Βελτίωναν την οικονομική τους κατάσταση.

·      Ενδιαφέρονταν για τη διάδοση των νεoτερικών ιδεών.

Οι κλέφτες

·      Ήταν αγρότες που κατέφευγαν στα βουνά.

·       Επιδίδονταν αδιακρίτως στη ληστεία.

·      Οι αγροτικοί πληθυσμοί συχνά τους υποστήριζαν από θαυμασμό ή φόβο.

·      Υμνήθηκαν στα δημοτικά τραγούδια ως πρότυπα ανυπότακτης στάσης.

Οι αρματολοί

·      Ήταν ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση για την τήρηση της τάξης.

Οι αγρότες

·      Ξεπερνούσαν το 80 % του πληθυσμού.

·      Καλλιεργούσαν κρατικά ή ιδιωτικά κτήματα που ανήκαν σε Τούρκους.

·      Η ζωή τους ήταν δύσκολη.

Οι απασχολούμενοι στο εμπόριο και τη ναυτιλία

·      Αυξάνονταν με τη συνεχή ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου.

Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας

·      Το 1770 οργανώθηκε με ρωσική υποκίνηση επανάσταση, τα λεγόμενα «ορλοφικά», στην Πελοπόννησο.

·      Ο Λάμπρος Κατσώνης, απεσταλμένος και αυτός της Ρωσίας, προσπάθησε να οδηγήσει σε εξέγερση τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου.

·      Οι Σουλιώτες συγκρούστηκαν με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων από το 1789   έως το 1804.                                             

Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός

Ορισμός του Νεοελληνικού Διαφωτισμού:

Ο νεοελληνικός διαφωτισμός ήταν ένα πνευματικό – ιδεολογικό κίνημα που επιδίωκε τη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών μεταξύ των Ελλήνων με σκοπό την ιδεολογική προετοιμασία για τον αγώνα της ελευθερίας. Το κίνημα διαμορφώθηκε στα μέσα του 18^ου αιώνα και αναπτύχθηκε αρχικά στις παροικίες και σε ορισμένα μεγάλα εμπορικά κέντρα του ελληνισμού (Σμύρνη, Γιάννενα, Χίος).

Κύριες ιδέες των προοδευτικών Ελλήνων διαφωτιστών:

·      Συνέδεσαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό με τον αγώνα για ελευθερία.

·      Θεωρούσαν ότι η εκπαίδευση πρέπει να θεμελιωθεί στις φυσικές επιστήμες 

και να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα.

Η αντίδραση των συντηρητικών λογίων στις ιδέες του διαφωτισμού:

·      Απέρριπταν τις διαφωτιστικές ιδέες.

·      Συνέδεαν την εκπαίδευση με τη θρησκευτική παράδοση 

και την αρχαΐζουσα γλώσσα.

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του νεοελληνικού διαφωτισμού:

Ο Ρήγας Φερραίος:

·      Πρότεινε τη δημιουργία μιας Ελληνικής Δημοκρατίας που θα αντικαθιστούσε την οθωμανική αυτοκρατορία.

·      Το έργο του Νέα Πολιτική Διοίκηση ήταν έντονα επηρεασμένο από τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης και ειδικά από τη ριζοσπαστική της φάση.

·      Πλήρωσε με τη ζωή του το όραμά του.

Ο Αδαμάντιος Κοραής:

·      Θεωρούσε ότι οι Έλληνες, για να κερδίσουν την ελευθερία τους, θα έπρεπε πρώτα να μορφωθούν.

·      Στη γλώσσα ακολούθησε τη λεγόμενη «μέση» οδό: μια ελληνική που δε θα ήταν ούτε αρχαΐζουσα ούτε δημοτική.

Άλλοι σημαντικοί διαφωτιστές ήταν: Ο Ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας, ο Ι. Μοισιόδακας, ο Δ. Καταρτζής, ο Κ. Κούμας και ο Θ. Καΐρης.

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

                                                          

              Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη

Οι ευρωπαϊκοί λαοί αμφισβήτησαν τις αποφάσεις του συνεδρίου της Βιέννης (1815) διατυπώνοντας πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις.

Πολιτικές διεκδικήσεις

·      Σύνταγμα

·      Κοινοβουλευτικοί θεσμοί

·      Αναγνώριση ατομικών ελευθεριών και πολιτικών δικαιωμάτων.

Εθνικές διεκδικήσεις

Η συνειδητοποίηση της ιδέας του έθνους είχε ως αποτέλεσμα εθνικές διεκδικήσεις, καθώς πληθυσμοί με ίδια εθνική συνείδηση δε διέθεταν κράτος, επειδή:

·      ζούσαν σε μεγάλες πολυεθνικές αυτοκρατορίες (Αυστριακή, Οθωμανική).

·      ζούσαν διάσπαρτοι σε διάφορα κράτη (γερμανικό, ιταλικό, πολωνικό έθνος).

Αρχή των εθνοτήτων = η επιδίωξη να συγκεντρωθούν όλοι οι ομοεθνείς σε ένα κράτος ( έθνος = κράτος).

Κατά τους Γερμανούς φιλοσόφους η έννοια του έθνους βασίζεται σε τρία στοιχεία:

·      την ιστορία

·      τη γλώσσα

·      τη θρησκεία. 

Οι επαναστάσεις των ετών 1820-1821

·      Η επανάσταση στην Ισπανία (1820).  Αίτημα : σύνταγμα. Ακολούθησε εμφύλιος. Η επανάσταση καταπνίγηκε από γαλλικό στρατό. Ξέσπασαν απελευθερωτικές επαναστάσεις στη Λατινική Αμερική.          

·      Οι επαναστάσεις στην Ιταλία (1820-1821) . Καρμπονάροι. Κατά της Αυστρίας. Διεκδικούν εθνική ελευθερία και σύνταγμα. Καταπνίγηκε από Αυστριακούς.       

·      Η επανάσταση στην Ελλάδα (1821).  Η μόνη που πέτυχε.               

ΕΝΟΤΗΤΑ 3 και 4

                                                                                        ΕΝΟΤΗΤΑ 3

Η έκρηξη και η εξέλιξη της γαλλικής επανάστασης (1789-1794)

Η οργάνωση της γαλλικής κοινωνίας κατά τον 18^ο αιώνα:

ΠΑΛΑΙΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ:

Κριτήρια ταξικής διαφοροποίησης:

·      η καταγωγή

·      τα προνόμια.                                                                       

Τρεις τάξεις:                                                                                          

·      ευγενείς (1,5%)    είχαν προνόμια και δεν φορολογούνταν      

·      κλήρος (0,5%)                                                                                              

·      τρίτη τάξη (98%) / πλήρωναν το σύνολο των φόρων. Tο ανώτερο τμήμα της τρίτης τάξης αποτελούσε η αστική τάξη (έμποροι, βιοτέχνες, τραπεζίτες κλπ), η οποία πρωτοστάτησε στις εξελίξεις.

Η πρώτη φάση της επανάστασης, Μάιος 1789 - Αύγουστος 1792

Τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάληψη της Βαστίλης

·      Σύγκληση της συνέλευσης των γενικών τάξεων (Μάιος 1789). 

·      Απαίτηση της τρίτης τάξης για μεταρρυθμίσεις. Απάντηση του βασιλιά με νέους φόρους.

·      Αυτοανακήρυξη της τρίτης τάξης σε Εθνοσυνέλευση.

·  Όρκος του σφαιριστηρίου από τους αντιπροσώπους της τρίτης τάξης για τη σύνταξη συντάγματος

·      Αυτοανακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης σε Συντακτική (Ιούλιος 1789) : σκοπός η ψήφιση συντάγματος

·      Προσπάθεια διάλυσης της Εθνοσυνέλευσης από τον βασιλιά  εξέγερση των πολιτών και κατάληψη της Βαστίλης (14 Ιουλίου 1789).

Οι ενέργειες της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Κατάργηση των προνομίων

·      Ψήφιση της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη (Αύγουστος 1789).

Τα πολιτικά ρεύματα της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Δεξιά: δεν επιθυμούσε περαιτέρω μεταβολές του παλαιού καθεστώτος.

·      Κέντρο: αποδοχή της μοναρχίας με συμμετοχή ευγενών και μεγαλοαστών.

·      Αριστερά: με όραμα ένα πολίτευμα αμερικανικού τύπου.

Φορείς διάδοσης των ιδεών της επανάστασης:

·      Οι λέσχες (Ιακωβίνοι, Κορδελιέροι), που κινητοποιούσαν πολλούς πολίτες.

·      Οι εφημερίδες, που πολλαπλασιάστηκαν και διέδιδαν τις πολιτικές απόψεις.

Βασικά σημεία του πρώτου συντάγματος της Γαλλίας (1791), που εγκαθίδρυσε το πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας:

·      Το έθνος αναδεικνύεται κυρίαρχο.

·      Η Νομοθετική Συνέλευση (Βουλή) ορίστηκε ως νομοθετικό σώμα.

·      Ο βασιλιάς θα ασκούσε την εκτελεστική εξουσία μαζί με έξι υπουργούς.

·      Η δικαστική εξουσία κηρύχθηκε ανεξάρτητη.

·      Δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο όσοι κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρους.

Περαιτέρω ενέργειες της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Εθνικοποίηση της περιουσίας του κλήρου και εκδοση χαρτονομίσματος.

·      Μεταβολή των κληρικών σε κρατικούς λειτουργούς.                                       

·      Κατάργηση των συντεχνιών, απαγόρευση απεργιών.

  

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν έγιναν δεκτές από το βασιλιά ούτε από την εκκλησία.

Οι ενέργειες της Νομοθετικής συνέλευσης (1791) και των Γιρονδίνων:

·      Κήρυξη πολέμου εναντίον της Αυστρίας και της Πρωσίας , πρώτες αποτυχίες - κατάληψη των ανακτόρων του Κεραμεικού από το λαό (Αύγουστος 1792).

·      Παύση του βασιλιά και ανάθεση της εξουσίας σε συμβούλιο υπό τον Δαντόν.

·      Αναγνώριση του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας.

·      Δήμευση των περιουσιών των αριστοκρατών, που διέφυγαν στο εξωτερικό.

·      Διαχωρισμός της εκκλησίας από το κράτος.

·      Κήρυξη της πατρίδας σε κίνδυνο.

·      Νίκη των Γάλλων στο Βαλμί και διάσωση της επανάστασης.

Η δεύτερη φάση της γαλλικής επανάστασης (Σεπτέμβριος 1792 – Ιούλιος 1794)

Οι ενέργειες της Συμβατικής συνέλευσης:

·      Κατάργηση της μοναρχίας.

· Εγκαθίδρυση του πολιτεύματος της αβασίλευτης δημοκρατίας.

·      Υιοθέτηση νέου ημερολογίου.

·      Καταδίκη του βασιλιά σε θάνατο.

·      Συνέχιση του πολέμου.

Προβλήματα που αντιμετωπίζει η Συμβατική (τέλη 1792 – αρχές 1793):

·      Η συσπείρωση πολλών χωρών εναντίον της Γαλλίας                  

·      Η εκδήλωση αντεπαναστατικών εξεγέρσεων στο εσωτερικό      

·      Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης                                 

Οι ενέργειες της επαναστατικής κυβέρνησης των Ορεινών με ηγέτη το Ροβεσπιέρο (περίοδος της Τρομοκρατίας):

·      Αναδιοργάνωση του στρατού για την αντιμετώπιση των αντεπαναστατικών κινήσεων.

·      Εκτελέσεις υπόπτων για αντεπαναστατική δράση (περίοδος της Τρομοκρατίας).

·      Κατάργηση της χριστιανικής θρησκείας και θέσπιση της λατρείας του Ανώτατου Όντος.

·      Υιοθέτηση νέων ονομάτων για τους μήνες.

                

Η συμβατική αποφάσισε να εκτελέσει το Ροβεσπιέρο μαζί με 20 συνεργάτες του.    

                           

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

Η τελευταία φάση της γαλλικής επανάστασης

και η εποχή του Ναπολέοντα (1795-1815)

Η τρίτη και τελευταία φάση της γαλλικής επανάστασης, 1794 – 1799

Επικράτηση των μετριοπαθών Θερμιδοριανών, οι οποίοι:

·      ελέγχουν τη Συμβατική

·      ψηφίζουν νέο σύνταγμα (1795)

·      αναθέτουν την εκτελεστική εξουσία στο Διευθυντήριο.

Η εποχή του Ναπολέοντα,1799 -1815

Η αναρρίχησή του στην εξουσία:

·      Στα τέλη του 1799, ο Ναπολέων Βοναπάρτης καταλαμβάνει την εξουσία με τη συγκατάθεση του Διευθυντηρίου.

·      Ο Ναπολέων ανακηρύχθηκε Πρώτος Ύπατος το 1799 και τελικά Αυτοκράτορας το 1804, με τη στήριξη της αστικής τάξης.      

         Οι μεταρρυθμίσεις του:

·      Στη διοίκηση

·      Στην εκπαίδευση       με στόχο τον έλεγχο και την αποτελεσματικότερη

·      Στην οικονομία          λειτουργία της κρατικής μηχανής    

Το σημαντικότερο έργο του:

·      Η θέσπιση το 1804 ενός νέου νομικού κώδικα, του Ναπολεόντειου κώδικα.

Η εξωτερική πολιτική του Ναπολέοντα:

·      Αντιμετώπισε όλες τις σημαντικές ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής.

·      Έθεσε υπό τον έλεγχό της ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης.

Η μάχη του Βατερλό το 1815 σήμανε το τέλος της κυριαρχίας του Ναπολέοντα.

Γαλλική επανάσταση και εποχή του Ναπολέοντα: μια αποτίμηση

·      Η αστική τάξη κατέλαβε την εξουσία.

·      Τα συμφέροντά της προωθήθηκαν με μεταρρυθμίσεις.

·      Οι αρχές του Διαφωτισμού έγιναν πολιτικά αιτήματα.

·      Η απολυταρχία γκρεμίστηκε στη Γαλλία και κλονίστηκε στην Ευρώπη.

·      Αναπτύχθηκε η ιδέα της σύμπτωσης των ορίων έθνους και κράτους.

·      Η εκκλησία διαχωρίστηκε από το κράτος.

·      Τα προνόμια καταργήθηκαν.

·      Ο λαός αναδείχτηκε σε κινητήρια δύναμη της ιστορίας.

• Οι υπήκοοι έγιναν πολίτες

·      Αναπτύχθηκαν ιδέες και κινήματα που επηρέασαν την παγκόσμια ιστορία.

         Το Συνέδριο της Βιέννης

Η Ιερή Συμμαχία και η Παλινόρθωση (1815-1830):

·      Στα τέλη του 1815 στο συνέδριο της Βιέννης ιδρύεται η Ιερή Συμμαχία, η οποία απαρτίζεται κυρίως από τα προπύργια της απολυταρχίας, τη  Ρωσία, την Αυστρία και την Πρωσία. Κύριος σκοπός της ήταν η καταστολή των επαναστάσεων.

·      Όλοι σχεδόν οι εκθρονισμένοι ηγεμόνες επανήλθαν στους θρόνους τους. Το γεγονός αυτό ονομάστηκε Παλινόρθωση.