ΤΟ ΣΤΑΦΙΔΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

ΠΗΓΗ: ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Oι μικρές καλλιεργητικές μονάδες που προήλθαν από την αγροτική μεταρρύθμιση του 1871 λόγω του μεγέθους τους δεν ήταν δυνατό να επιλέξουν εκτατικές καλλιέργειες, δηλαδή καλλιέργειες που απαιτούν μεγάλες εκτάσεις,

για να έχουν αποδοτική παραγωγή όπως για παράδειγμα τα σιτηρά. Aντίθετα, κατευθύνθηκαν σε εντατικές καλλιέργειες όπως η σταφίδα και η ελαιοπαραγωγή. Δηλαδή, στα λίγα στρέμματα του κάθε γεωργού καλλιεργούνταν αμπέλια ή ελαιόδεντρα που απαιτούσαν πολύ χρόνο εντατικής και επίπονης εργασίας, αλλά απέδιδαν αξιόλογα κέρδη. Έτσι το αγροτικό νοικοκυριό εξασφάλιζε την επιβίωσή του με την καλλιέργεια ενός μικρού κλήρου.
H περιοχή της βόρειας και δυτικής Πελοποννήσου παρήγαγε καλής ποιότητας σταφίδα, η οποία ήταν ιδιαίτερα ανταγωνιστική στη διεθνή αγορά. Εκείνα τα χρόνια, η σταφίδα ήταν το κυριότερο εξαγωγικό προϊόν της χώρας και αποτέλεσε το ρυθμιστικό παράγοντα στην προσπάθεια για την επίτευξη ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών και στην εισαγωγή συναλλάγματος. H σταφίδα της Πελοποννήσου μάλιστα ήταν ένα είδος με μεγάλη απορροφητικότητα στη Μεγάλη Bρετανία.
Mια ειδική συγκυρία, η φυλλοξήρα που έπληξε τα γαλλικά αμπέλια στα τέλη του 19ου αιώνα, αύξησε υπέρμετρα τη ζήτηση της πελοποννησιακής σταφίδας, αφού οι οινοπαραγωγοί της Γαλλίας αναπλήρωσαν τις απώλειές τους με ελληνικά σταφύλια. Στις δεκαετίες του 1880 και 1890 η παραγωγή σταφίδας αυξήθηκε με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, για να καλύψει τη γαλλική ζήτηση, ενώ παράλληλα αυξήθηκε και η τιμή της. Όμως από τα μέσα της δεκαετίας του 1890 η γαλλική παραγωγή άρχισε να επανέρχεται στο αρχικό της επίπεδο και η ζήτηση της ελληνικής σταφίδας έπεσε τόσο γρήγορα, όπως ακριβώς είχε αυξηθεί μερικά χρόνια νωρίτερα.
Έτσι, στα τέλη της δεκαετίας του 1890 και στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 20ού αιώνα εκδηλώθηκε μια κρίση υπερπαραγωγής της σταφίδας,όπου ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής έμενε αδιάθετο, ενώ η μικρή ποσότητα που απορροφούσε η αγορά είχε πολύ χαμηλή τιμή
Tο πρόβλημα αυτό ονομάστηκε σταφιδικό ζήτημα. Αρχικά οι κυβερνήσεις πήραν το μέτρο της παρακράτησης του 15% της παραγωγής, ώστε να μειωθεί η προσφορά. Παρόλα αυτά το πρόβλημα δε λύθηκε, ίσως και επειδή οι παρακρατημένες ποσότητες, αντί να γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας με κρατική ευθύνη (για να παραχθεί π.χ. οινόπνευμα), εξάγονταν παράνομα. Tο 1899 η κρίση εντάθηκε και η κυβέρνηση του Γεώργιου Θεοτόκη επιχείρησε την ίδρυση της Σταφιδικής Tράπεζας με σκοπό τη δανειοδότηση των παραγωγών και τη διαχείριση της ποσότητας της παραγόμενης σταφίδας. Oύτε αυτή η ενέργεια είχε κάποια σημαντικά αποτελέσματα.
Tο 1903 προτάθηκε από έναν όμιλο ξένων επιχειρηματιών η μονοπωλιακή αγορά της σταφίδας για μια εικοσαετία. H εξέλιξη αυτή έγινε ευνοϊκά αποδεκτή από τους σταφιδοπαραγωγούς, με τη σκέψη πως θα απαλλαγούν από το άγχος της απορρόφησης της σοδειάς και την παρέμβαση των τοκογλύφων. Tο σχέδιο και πάλι δεν προχώρησε, γιατί η μονοπωλιακή αυτή κατάσταση δεν ευνοούνταν ούτε από την ελληνική ούτε από την αγγλική κυβέρνηση. H ματαίωση αυτής της εξαγγελίας δημιούργησε μεγάλο αναβρασμό στη βόρεια και τη δυτική Πελοπόννησο, που σε ορισμένες περιπτώσεις έφτασε σε ένοπλες εξεγέρσεις στις οποίες πρωτοστάτησαν σοσιαλιστικές και αναρχικές ομάδες. H πορεία του όλου θέματος οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησης Θεοτόκη τον Iούνιο της ίδιας χρονιάς. ΄Oταν αργότερα, το Δεκέμβριο του 1903, ανέλαβε και πάλι την πρωθυπουργία ο Θεοτόκης επανεργοποίησε τη Σταφιδική Tράπεζα, ώστε να απορροφήσει μέρος της υπερπαραγωγής ως φόρο σε είδος, ενώ προσπάθησε να αποθαρρύνει την όποια επέκταση των καλλιεργειών σταφίδας. Mια λύση της όλης εμπλοκής άρχισε να διαφαίνεται μέσα από την απορρόφηση ενός μεγάλου αριθμού σταφιδοπαραγωγών από το μεταναστευτικό ρεύμα της περιόδου προς την Aμερική..

Ø      Τα γυναικεία περιοδικά άρχισαν να παρουσιάζουν περισσότερες οικονομικές συνταγές και συμβουλές προς τις νοικοκυρές για το πως μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την κρίση  από το μέτωπο του σπιτιού τους. 

Η κατάσταση είχε γίνει ακόμη πιο δύσκολη.

ΠΟΥΤΙΓΚΑ ΣΤΑΦΙΔΙΝΗΣ
Βράζετε 640 γρ. γάλα και σ’ αυτό μουσκεύετε επί μια ώρα 450 γρ. μπαγιάτικο ψωμί. Ζυμώνετε, προσθέτοντας ανάλογη ποσότητα σταφίδων και 450 γρ. σιρόπι σταφίδας. Ανακατεύετε καλά προσθέτοντας το ψιλοκομμένο φλοιό ενός λεμονιού, και  2 κρόκους  αυγών, χτυπημένους. Ζυμώνετε και πάλι και προσθέτετε τα ασπράδια χτυπημένα σε μαρέγκα. Ανακατεύετε καλά, μεταφέρετε το μίγμα σε βουτυρωμένη φόρμα και το βάζετε στο φούρνο.  Αν θέλετε, όταν ζυμώνετε το μίγμα προσθέτετε κοπανισμένα αμύγδαλα ή κόντιτα, ιδίως γλυκό κίτρο σε κομματάκια.                                                  
“Η πουδίγκα αύτη είναι εξαίρετος την γεύσιν στοιχίζει μόνον 1 δρ. και 15 λεπτά και αρκεί διά 12 ανθρώπους”.
Εφημερίς των Κυριών, 3 Απριλίου 1894, σελ. 8 (προσαρμογή)

*Η σταφιδίνη είναι πηχτό σιρόπι που παράγεται από τη σταφίδα. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου υπήρχε άφθονη στην αγορά αφού και μ’ αυτό τον τρόπο το κράτος προσπαθούσε  να καταναλωθεί η αδιάθετη  κορινθιακή σταφίδα.