Μνημείο για το κατεστραμμένο εβραϊκό νεκροταφείο

Μπουτάρης: Η πόλη ντρέπεται για την ένοχη σιωπή της απέναντι στην εβραϊκή κοινότητα

Ένα τμήμα της δημόσιας μνήμης αποκαταστάθηκε, με το μνημείο που ανεγέρθηκε στο χώρο της πανεπιστημιούπολης Θεσσαλονίκης, σε ανάμνηση του παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου που καταστράφηκε το 1942.

Τα εγκαίνια του μνημείου πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή παρουσία εκπροσώπων της εβραϊκής κοινότητας και του δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, ο οποίος σε μια συγκινητική ομιλία τόνισε ότι η πόλη άργησε αδικαιολόγητα να σπάσει την άδικη και ένοχη σιωπή της, αλλά τώρα μπορεί να λέει ότι ντρέπεται για αυτήν την άδικη και ένοχη σιωπή.

Ο Γ.Μπουτάρης επισήμανε, ακόμη, ότι η μνήμη του Ολοκαυτώματος δεν αφορά μόνο την εβραϊκή κοινότητα, αλλά όλους μας.

Συγκεκριμένα, κατά την ομιλία του στα εγκαίνια του μνημείου, ο Γιάννης Μπουτάρης ανέφερε: «Αν λοιπόν για εμάς, τους Θεσσαλονικείς μη Εβραίους, είναι τελικά αδύνατο να φανταστούμε τον πόνο των δικών μας Εβραίων, ίσως έχει έρθει επιτέλους η στιγμή να ψελίσουμε ότι και για τους Εβραίους συμπολίτες μας είναι πλέον αδύνατο να φανταστούν την ντροπή μας.

»Η πόλη της Θεσσαλονίκης άργησε αδικαιολόγητα πολύ να σπάσει τη σιωπή της και να αρχίσει να μνημονεύει την πιο ζοφερή στιγμή της ιστορίας της. Σήμερα όμως μπορεί να λέει ότι ντρέπεται για αυτή την άδικη και ένοχη σιωπή.

»Ντρέπεται για όσους δοσίλογους Θεσσαλονικείς συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, για όσους γείτονες καταχράστηκαν περιουσίες, για όσους πρόδωσαν εκείνους που προσπάθησαν να διαφύγουν. Κυρίως, ντρέπεται για τις αρχές της πόλης: για το δήμαρχο και το Γενικό Διοικητή που συμφώνησαν αδιαμαρτύρητα να καταστρέψουν οι εργάτες του δήμου εν μία νυκτί 500 χρόνια μνήμης, και να μετατρέψουν το μεγαλύτερο εβραϊκό νεκροταφείο της Ευρώπης σε έναν κρανίου τόπο. Ντρέπεται για τον έφορο της αρχαιολογικής υπηρεσίας που "εξεπλάγη" όταν το 1946 η εβραϊκή κοινότητα διαμαρτυρήθηκε για τη χρήση των επιτύμβιων πλακών ως οικοδομικού υλικού για την ανοικοδόμηση του ναού του Αγίου Δημητρίου. Και ντρέπεται για εκείνους τους πρυτάνεις που μετά τον πόλεμο έχτισαν την πανεπιστημιούπολη δίπλα και πάνω στα κατεστραμμένα μνήματα χωρίς να στήσουν μια αναθηματική πλάκα.

»Δεν έχει νόημα να απολογούμαστε εμείς σήμερα για τις πράξεις τους – η ευθύνη ούτε συλλογική είναι ούτε και μεταβιβάζεται. Αναγνωρίζουμε ωστόσο ότι οι θεσμοί που εκπροσωπούμε (αλλά και αποδεχόμαστε να μας εκπροσωπούν), δεν γεννήθηκαν χτες. Έχουν από πίσω τους μια ιστορία, είναι φορείς μνήμης με συνέχεια στο χρόνο.

»Αναγνωρίζουμε δηλαδή ότι η απώλεια των 56.000 Εβραίων Θεσσαλονικέων είναι απώλεια για όλους μας –Χριστιανούς, Εβραίους και Μουσουλμάνους, άθεους και αγνωστικιστές. Είναι απώλεια για εκείνους που έζησαν αλλά και για όλους εκείνους που θα ζήσουν εδώ μετά από εμάς. Το Ολοκαύτωμα δεν σφράγισε μόνο το παρελθόν της πόλης μας, αλλά έκανε κάτι χειρότερο: της έκλεψε το μέλλον. Ποιος αμφιβάλλει ότι μια Θεσσαλονίκη μητέρα-πατρίδα μιας ανθούσας και κοσμοπολίτικης εβραϊκής κοινότητας θα ήταν μια άλλη πόλη;

»Επειδή λοιπόν η απώλεια είναι τελικά δική μας, η μνήμη του Ολοκαυτώματος δεν αφορά μόνο την εβραϊκή κοινότητα αλλά όλους εμάς. Μας αφορά ως Θεσσαλονικείς, ως Έλληνες και Ευρωπαίους. Αποκαθιστά τους δεσμούς μας με την πόλη και συμβάλει στην ανθρωπιά μας».

Κατά την τελετή των εγκαινίων του μνημίου, ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ τόνισε ότι «ένα τμήμα της δημόσιας μνήμης αποκαταστάθηκε σήμερα».

«Το μνημείο αυτό -που αποτελεί μια ευθεία αναφορά στο παλαιό Εβραϊκό νεκροταφείο- δεν αποκαθιστά την ωμή καταστροφή, δε σβήνει το γεγονός, δε δίνει άφεση αμαρτιών. Μετά την ανέγερση του Μνημείου, η κοινωνία της πόλης αλλά και η ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα, οφείλει να κάνει ένα ακόμη βήμα. Να ερευνήσει, να τεκμηριώσει και να παρουσιάσει με σαφήνεια στην κοινή γνώμη, τους ηθικούς αυτουργούς και τους εκτελεστές της καταστροφής» τόνισε στον χαιρετισμό του ο κ. Σαλτιέλ ευχόμενος, η αποκάλυψη αυτών που επιδίωξαν και τελικά πέτυχαν τη διαγραφή της μεγαλύτερης και παλαιότερης νεκρόπολης της Μεσογείου, να αποτελέσει το αποτέλεσμα ενός ευρύτατου συνεδρίου που θα διεξαχθεί στη Θεσσαλονίκη.

«Κανένας λαός δε θα έπρεπε να στερείται τις αποδείξεις του παρελθόντος του. Ιδιαίτερα όταν αυτή η απώλεια συντελείται από τον εχθρό με τη μορφή λεηλασίας και καταστροφής, ανέρχεται σε επίπεδο εθνικής καταστροφής» ανέφερε ο πρύτανης του ΑΠΘ Περικλής Μήτκας.

Για τον εκπρόσωπο του προέδρου του Κεντρικού Ισραηλιτικού ΣυμβουλίουΒίκτωρ-Ισαάκ Ελιέζερ, «το μνημείο, έστω και με καθυστέρηση επτά δεκαετιών, δε θυμίζει μόνο ότι το πανεπιστήμιο είναι κτισμένο πάνω στο εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης, θυμίζει και το βανδαλισμό που υπέστη ο ίδιος ο πολιτισμός της πόλης, η ανθρωπιά της και πρέπει να αποτελεί σύμβολο αναγνώρισης των ευθυνών όλων εκείνων που συμμετείχαν σε αυτή τη βαρβαρότητα».

Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου που βρίσκεται  στο πάρκο του Αστεροσκοπείου του ΑΠΘ πραγματοποιήθηκαν από τον υπουργό Μακεδονίας Θράκης, Γεώργιο Ορφανό, την πρέσβη του Ισραήλ, Ιρίτ Μπεν Αμπα, το δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, τον πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ, τον πρύτανη του ΑΠΘ Περικλή Μήτκα και τον πρώην πρύτανη του ΑΠΘ Γιάννη Μυλόπουλο.