Το Χαήτιον και ένα χρέος διακοσίων χρόνων

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Χ​​ώρες «μικρές», όπως η Αϊτή, πρέπει να πληγούν από κάτι κακό –πόλεμο, σεισμό, επιδημία– για να συγκινήσουν τα πρακτορεία που διαμορφώνουν τον ημερήσιο κατάλογο γεγονότων οικουμενικού ενδιαφέροντος.

Αυτό είναι το κανονικό για τους μητροπολιτικούς κατασκευαστές του κοινού γούστου. Αμέτρητα τα κανάλια του πλανήτη, ελάχιστα πάντως θα αποφάσισαν να μην αφιερώσουν καν μισό λεπτό σε μια μη είδηση, που όμως οι προμηθευτές επικαιρότητας έκριναν ότι έχει κορυφαίο ενδιαφέρον: τη ληστεία εις βάρος κάποιας Καρντάσιαν. Τα νέα για την Αϊτή ή τη Μεσόγειο των προσφύγων μπορούν να περιμένουν την επομένη. Και πάλι μαύρα θα είναι.

Η χώρα της Καραϊβικής, το πρώτο ανεξάρτητο κράτος μαύρων στην Ιστορία (1804), είναι μία από τις πιο φτωχές του δυτικού ημισφαιρίου. Και πλήττεται συχνά από τυφώνες. Ο τυφώνας «Μάθιου» άφησε πίσω του εκατοντάδες νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες άστεγους και πεινασμένους. Κι ακόμα δεν έχουν κλείσει οι πηγές που άνοιξε το 2010 ο σεισμός, με 200.000 νεκρούς. Το μαύρο της εικόνας αποκτά συντριπτική πυκνότητα αν συνυπολογιστεί ότι επίσης από το 2010 δεν λέει να κοπάσει η χολέρα. «Απόλυτη καταστροφή» χαρακτήρισε το πέρασμα του «Μάθιου» ο γ.γ. του ΟΗΕ. Επιπλέον αναγνώρισε την «ηθική ευθύνη» του ΟΗΕ απέναντι στα θύματα της χολέρας. Να συνδέεται η δήλωσή του με το γεγονός ότι η ασθένεια «μετανάστευσε» διά του ΟΗΕ στην Αϊτή, όπου τη μετέδωσαν Νεπαλέζοι κυανόκρανοι; Μάλλον όχι. Το ’χει φαίνεται το ριζικό της Αϊτής να πληρώνει βαριά τους επισκέπτες της, είτε με καλές προθέσεις φτάνουν εκεί, όπως ο ΟΗΕ, είτε με κατακτητικές ορέξεις, όπως οι Ισπανοί, που τον 16ο αιώνα ξεκλήρισαν τους ιθαγενείς, ίσως επειδή δεν εξελισσόταν ικανοποιητικά το πρόγραμμα εκχριστιανισμού τους. Κι έφεραν σκλάβους από την Αφρική να δουλέψουν στις φυτείες που οργάνωσαν. Αυτών των σκλάβων απόγονοι είναι σχεδόν όλοι οι σημερινοί κάτοικοι της χώρας, που το 1697 επικυρώθηκε στη Γαλλία, ενώ την περίοδο 1915-1934 την κατείχαν οι ΗΠΑ. Με κριτήριο τον αριθμό των εξεγέρσεών του, ο λαός της Αϊτής είναι ένας από τους πιο φιλελεύθερους του κόσμου.

Ισπανοί, Γάλλοι και Αμερικανοί έπρεπε να συγκινηθούν αμέσως από τις εκκλήσεις του κ. Μπαν Κι Μουν να συγκεντρωθούν 120.000.000 δολάρια για τις άμεσες ανάγκες. Σχεδόν πλήρης η αποτυχία. Ντροπιαστική:

Το πλάνο καλύφθηκε κατά 13%. Συγκεντρώθηκαν δηλαδή 15.600.000 δολάρια. Τα κλαπέντα κοσμήματα της κ. Καρντάσιαν άξιζαν 10.000.000 δολάρια.

Η χώρα μας έχει τα βάσανά της. Σε διαδικτυακούς χάρτες, με μια λεξούλα-ταυτότητα πάνω σε κάθε κράτος, την Ελλάδα τη σημαδεύει ευτελιστικά η λέξη «broke», χρεοκοπημένη, απένταρη. Και μ’ όλα της τα ζόρια όμως είχε ξεχωριστούς λόγους να ανταποκριθεί πρώτη στις εκκλήσεις του ΟΗΕ. Δεν έπρεπε καν να τις περιμένει. Η συγγένεια των δύο χωρών, έστω αφανής πια, είναι περισσότερο δεσμευτική από οποιαδήποτε επίσημη αδελφοποίησή τους. Ελλάδα και Αϊτή είναι συνομήλικες στην ελευθερία τους και στις επαναστάσεις τους, που φωτίστηκαν και οι δύο από τη Γαλλική (μάταια πάντως τραγουδούσαν τη «Μασσαλιώτιδα» στους Γάλλους στρατιώτες οι εξεγερμένοι μαύροι). Τα γενέθλια της αυτόνομης εθνικής υπόστασης των δύο χωρών τα συνδέει ένας κρίκος ιδιαίτερα συμβολικός. Δηλαδή απτός. Ο κρίκος αυτός θυμίζει ένα χρέος δύο αιώνων: της Ελλάδας προς την Αϊτή. Η προσφορά των Αϊτινών στην επαναστατημένη πατρίδα μας, τίμια και από καρδιάς, έγινε όταν και η δική τους πατρίδα, μόλις ενοποιημένη, αντιμετώπιζε τρομακτικές δυσκολίες.

Η συνδρομή των Αϊτινών απέναντι στην Επανάσταση του 1821 πρέπει να βρει τώρα την ελληνική ανταπόδοση. Εστω συμβολική.

Η Αϊτή ήταν το πρώτο κράτος που αναγνώρισε επίσημα την εθνική μας ανεξαρτησία, ήδη το 1822. Επιπλέον προσπάθησε να συνδράμει και υλικά. Μάρτυς ο Ιωάννης Φιλήμων. Στο «Δοκίμιον Ιστορικόν της Ελληνικής Επαναστάσεως» (τόμ. Δ΄, 1861) μιλάει για τα «διευθυντήρια» που είχαν συγκροτήσει οι απόδημοι Ελληνες. «Απολύτως δε πας τόπος ομοίων παθημάτων και ομοίας επαναστατικής καταστάσεως, πάσα πολιτεία δημοκρατική, όλοι οι απανταχού υπάρχοντες, καίτοι σπάνιοι τότε, διάσημοι άνδρες ελευθέρων αρχών, ήσαν τα σημεία, εις α απετείνοντο τα διευθυντήρια ταύτα, και τα μέσα δι’ ων ειργάζοντο προς βοήθειαν ηθικήν τε και υλικήν του αγώνος». Το διευθυντήριο του Παρισιού, με ψυχή του τον Αδαμάντιο Κοραή, απευθύνθηκε και στον πρόεδρο του Χαητίου Ιωάννη Πέτρο Βογέρ, ζητώντας 30.000 όπλα, χρήματα και ένα σύνταγμα Αϊτινών στην Υδρα. Η (μεταφρασμένη) απάντησή του, στις 15.1.1822, φανερώνει γνώση και έγνοια:

«Πριν ή δεχθώμεν την επιστολήν υμών, σημειουμένην εκ Παρισίων τη 20 του παρελθόντος Αυγούστου, έφθασεν ενταύθα η είδησις της επαναστάσεως των συμπολιτών υμών κατά του δεσποτισμού. [...] Μετά μεγάλου ενθουσιασμού εμάθομεν, ότι η Ελλάς, αναγκασθείσα τέλος πάντων, εδράξατο των όπλων, ίνα κτήσηται την ελευθερίαν αυτής. [..] Μία τόσω ωραία και τόσω νόμιμος υπόθεσις, και προ πάντων αι συνοδεύσασαι ταύτην πρώται επιτυχίαι, ουκ εισίν αδιάφοροι τοις Χαητίοις, οίτινες ως οι Ελληνες, επί πολύν καιρόν έκλινον τον αυχέναν υπό ζυγόν επονείδιστον, και διά των αλύσεων αυτών συνέτριψαν την κεφαλήν της τυραννίας. Ευχηθέντες προς τον ουρανόν, όπως υπερασπιθή τους απογόνους του Λεωνίδου, εσκέφθημεν ίνα συντρέξωμεν τας γενναίας δυνάμεις τούτων, ει μη διά στρατευμάτων και πολεμεφοδίων, τουλάχιστον διά χρημάτων, ως χρησίμων εσομένων διά προμήθειαν όπλων, ων έχετε ανάγκην. Συμβεβηκότα όμως, επιβαλόντα τη πατρίδι ημών μεγάλην ανάγκην, απησχόλησαν όλον το χρηματικόν, εξ ου η Διοίκησις ηδύνατο λαβείν μέρος. [...] Εάν δ’ επέλθωσι κατάλληλοι, ως επιθυμούμεν, αι περιστάσεις, τότε βοηθήσωμεν, προς τιμήν ημών αυτών, τοις τέκνοις της Ελλάδος, όσω δυνηθώμεν. Πολίται, διερμηνεύσατε προς τους συμπατριώτας υμών τας θερμάς ευχάς, ας ο λαός του Χαητίου αναπέμπει υπέρ της ελευθερώσεως αυτών. Οι μεταγενέστεροι Ελληνες ελπίζουσιν εν τη αναγεννωμένη ιστορία τούτων άξια της Σαλαμίνος τρόπαια. Είθε παρόμοιοι τοις προγόνοις αυτών αποδεικνύμενοι και υπό την διαταγήν του Μιλτιάδου διευθυνόμενοι, δυνηθώσιν εν τοις πεδίοις του νέου Μαραθώνος τον θρίαμβον της ιεράς υποθέσεως, ην επεχείρησαν υπέρ των δικαιωμάτων αυτών, της θρησκείας και της πατρίδος!».

Παρά τη δεινή ανέχειά της, η επαναστατημένη Αϊτή του Ζαν-Πιερ Μπουαγιέ έστειλε 45 τόνους καφέ, προς πώληση, για ν’ αγοραστούν όπλα, και 100 εθελοντές, που πέθαναν όμως στο ταξίδι. Οι απόγονοι του Κοραή οφείλουν να συμπαρασταθούν στους απογόνους του Μπουαγιέ. Ταπεινά πλην επίσημα. Διά της Βουλής. Ας είναι 45 τόνοι λάδι.