Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ

Ο Σετράκ Αμπασιάν ανήκει στη νέα γενιά των Αρμενίων που ζουν στην Ελλάδα. Η οικογένειά του κατάγεται από τα Άδανα της Κιλικίας. Ο προπάππους του σκοτώθηκε από Τούρκους στη σφαγή των Αδάνων το 1909. Η οικογένειά του έφτασε Κωνσταντινούπολη και λίγο πριν τα γεγονότα του 1915 πέρασε τα σύνορα της Ελλάδας. «Δεν υπάρχει οικογένεια που έχει γλιτώσει από τις σφαγές και δεν έχει να διηγηθεί φρικιαστικές ιστορίες για τα παθήματα και των αφανισμό μελών της» λέει στο in.gr.

Πώς βίωσε η οικογένειά σου την Γενοκτονία;

Η Αρμενία είναι η χώρα καταγωγής του λαού μου και ο συνδετικός κρίκος των απανταχού Αρμενίων ανά τον κόσμο. Ως εκ τούτου, η σχέση μου και τα συναισθήματα μου για αυτήν είναι αγάπη, σεβασμός και περηφάνια για μια χώρα και ένα λαό που είναι από τους αρχαιότερους της περιοχής. 

Η οικογένειά μου κατάγεται από τα Άδανα της Κιλικίας κοντά στα παράλια της Μεσογείου, σχεδόν απέναντι από την Κύπρο. Στα τέλη του 1908 είχε αρχίσει να φαίνεται ξεκάθαρα η αντιπαλότητα των Τούρκων κατά των χριστιανικών πληθυσμών της περιοχής και ειδικότερα κατά των Αρμενίων, με τοπικές σφαγές στις περιοχές της τουρκοκρατούμενης Αρμενίας (Ανατολική Μικρά Ασία). Μία μέρα ο προπάππους μου είχε πάει στα χωράφια του για να επιβλέψει την παραγωγή που μάζευαν οι εργάτες και δεν επέστρεψε. Είχε ακουστεί ότι Τούρκοι τσέτες κατέβαιναν από τα ορεινά, λεηλατούσαν και σκότωναν του χωρικούς. Η σφαγή των Αδάνων του 1909 ήταν το αποκορύφωμα της εποχής. 

Ο τουρκικός όχλος με την καθοδήγηση των μουλάδων μπήκε στις αρμένικες γειτονιές και άρχισε να σφάζει, να λεηλατεί και να πυρπολεί ό,τι δεν κατάφερνε να αρπάξει. Κοντά στην γειτονιά που έμενε η οικογένεια του παππού μου υπήρχε και το νηματουργείο των αδελφών Τρυπάνη οι οποίοι εκτελούσαν και χρέη προξένου και υπήρχε η ελληνική σημαία πάνω στο εργοστάσιο. Πριν φτάσει ο όχλος στη συγκεκριμένη γειτονιά, ο Τρυπάνης έδωσε εντολή και άνοιξαν οι πόρτες του εργοστασίου και ο κόσμος, που έτρεχε αλαλάζοντας να σωθεί, βρήκε καταφύγιο στην αυλή και στους χώρους του εργοστασίου. Ο όχλος δε μπορούσε να παραβιάσει το χώρο του εργοστασίου με την ελληνική σημαία. Μετά την απομάκρυνση του όχλου, σε διάστημα μιας εβδομάδας η οικογένεια του παππού μου φορτώθηκαν ό,τι κατάφεραν να σώσουν από τα αποκαΐδια του σπιτιού και πήραν το τρένο για την Κωνσταντινούπολη όπου τα πράγματα ήταν πιο ήρεμα λόγω των ξένων αποστολών. Ο παππούς μου ήταν τότε 5 ετών.

Πότε ήρθε η οικογένειά σου στην Ελλάδα και πώς ήταν η εγκατάσταση εδώ;

Όταν τα πράγματα άρχισαν να αγριεύουν και στην Κωνσταντινούπολη, πριν ξεκινήσει το μεγάλο κακό του 1915, η προγιαγιά μου, λόγω και της «εμπειρίας» της πέρασε, τα σύνορά προς την Ελλάδα μαζί με τον παππού μου και τα άλλα 4 εν ζωή παιδιά της, και ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην προσφυγούπολη της Κοκκινιάς.  Η οικογένεια της γιαγιάς μου βρέθηκε και αυτή στην Κοκκινιά από άλλη διαδρομή. Πριν αρχίσει το τελικό ξεκλήρισμα των Αρμενίων των Αδάνων το 1916, η οικογένεια της γιαγιάς μου κατάφεραν να επιβιβασθούν σε γαλλικό πλοίο το οποίο αφού για εβδομάδες περιφέρονταν στα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου όπου οι συμμαχικές δυνάμεις Γάλλων και Άγγλων απαγόρευαν την αποβίβαση των ταλαιπωρημένων προσφύγων, το πλοίο έπιασε Ελλάδα και οι ελληνικές αρχές επέτρεψαν την αποβίβαση στο κόλπο του Νέου Φαλήρου. Η Ελλάδα και οι Έλληνες, παρά τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν την εποχή εκείνη, δέχτηκαν τους Αρμένιους που ήρθαν κατατρεγμένοι από την τουρκική θηριωδία. Αυτή η πράξη είναι κάτι το όποιο οι Αρμένιοι της Ελλάδας και η αρμένικη παγκόσμια κοινότητα δεν ξεχνά και θα είναι για πάντα υπόχρεη.

Σβήνουν ποτέ οι μνήμες αυτές;

Δυστυχώς οι εικόνες και τα γεγονότα εκείνης της περιόδου είναι βαθιά χαραγμένες στις μνήμες των επιζώντων και των οικογενειών τους. Δεν υπάρχει οικογένεια που έχει γλιτώσει από τις σφαγές και δεν έχει να διηγηθεί φρικιαστικές ιστορίες για τα παθήματα και των αφανισμό μελών της. Όλες αυτές οι ιστορίες και τα βιώματα περνάνε από τη μια γενιά στην επόμενη, κρατώντας άσβηστη τη μνήμη όλων αυτών που τόσο άδικα χάθηκαν. Δυστυχώς αυτό που δεν καταλαβαίνει η Τουρκία και οι χώρες που λόγω πολιτικών και οικονομικών σκοπιμοτήτων αρνούνται να αναγνωρίσουν τα γεγονότα που συνέβησαν στον αρμενικό λαό την περίοδο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου σαν Γενοκτονία, είναι πως με την άρνηση συνεχίζουν την Γενοκτονία, αυτή τη φόρα προσβάλλοντας τη μνήμη των θυμάτων αυτών των θηριωδιών. 

Πώς βλέπει η νέα γενιά των Αρμενίων την Γενοκτονία;

Η νέα γενιά των Αρμενίων αγωνίζεται για την αναγνώριση της Γενοκτονίας από την Τουρκία και από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας τιμώντας με αυτό τον τρόπο τη θυσία και τη μνήμη όλων αυτών που χάθηκαν, και με στόχο την οικοδόμηση μιας καλύτερης κοινωνίας για τις μελλοντικές γενιές.

Πώς κρίνεις τη στάση της Τουρκίας;

Υποκριτική. Δυστυχώς η Τουρκία αρνείται τη Γενοκτονία και αγωνίζεται κατά της αναγνώρισης της από τη διεθνή κοινότητα χρησιμοποιώντας όλα της τα μέσα, συμπεριλαμβανομένων της διαστρέβλωσης της Ιστορίας και της προπαγάνδας.

Η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από την Τουρκία πρέπει να είναι προϋπόθεση για την ένταξή της στην ΕΕ;

Φυσικά. Η ΕΕ βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δε νοείται να υπάρχει κράτος που θέλει να ενταχθεί στην ΕΕ και όχι μόνο να μη τηρεί αυτές τις αξίες, αλλά και να αρνείται ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Οι Αρμένιοι της Ελλάδας υπενθυμίζουν στην Τουρκία τη Γενοκτονία

Εκατό χρόνια από τη Γενοκτονία των Αρμενίων

Συνέντευξη Οβακιμιάν στο in.gr

Τον περσινό Απρίλιο ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξέφρασε τα συλλυπητήριά του στα εγγόνια των θυμάτων της Γενοκτονίας. Φέτος χαρακτήρισε «παραλήρημα» την αναφορά του Πάπα στη Γενοκτονία των Αρμενίων. Πώς κρίνετε τη στάση της Τουρκίας; 

Μετά και την φετινή λυσσαλέα επίθεση σε όσους τόλμησαν και είπαν την αλήθεια μιλώντας για την πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα σε βάρος των Αρμενίων από την Τουρκία το 1915, είναι περισσότερο από προφανές, ότι η περσινή δήλωση του Ταγίπ Ερντογάν για την «λύπη του για τα τραγικά γεγονότα της περιόδου εκείνης» ήταν εντελώς προσχηματική και κενή περιεχομένου και φυσικά εντασσόταν στο πλαίσιο της πολιτικής εξωραϊσμού του προφίλ της Τουρκίας. 
Φέτος το «λίφτινκ» ξέφτισε και τα στόματα των Τούρκων αξιωματούχων ξεχείλισαν και πάλι από απειλές και μίσος αφού δεν μπορούν να διανοηθούν πως 100 χρόνια μετά, οι Αρμένιοι τους θυμίζουν με κάθε τρόπο την «απαγορευμένη» στην Τουρκία λέξη, και μιλούν ακόμα για την πραγματική ιστορία της Γενοκτονίας.

Η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από την Τουρκία πρέπει να είναι βασική προϋπόθεση για την ένταξή της στην ΕΕ;

Είναι βαθιά πεποίθηση μας, ότι η Ευρώπη των δημοκρατικών εθνών, η Ευρώπη των αρχών του διαφωτισμού, δεν μπορεί παρά να θέτει ως ελάχιστες προϋποθέσεις για να υποδεχθεί ένα νέο μέλος στους κόλπους της ΕΕ, τόσο τον σεβασμό που αυτό το υποψήφιο κράτος-μέλος επιδεικνύει για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όσο και το θάρρος του να απαλλαγεί από κάθε βάρος που κουβαλάει από τις μαύρες σελίδες της ιστορίας του. Δυστυχώς η σημερινή Τουρκία διαρκώς εξελισσόμενη σε μια καρικατούρα «δημοκρατίας» με τάσεις αυτοκρατορικής μεγαλομανίας, η οποία μάλιστα συνεχίζει να διατηρεί στρατεύματα κατοχής στα εδάφη της Κύπρου, ενός δηλαδή κυρίαρχου κράτους-μέλους της ΕΕ, απέχει πολύ από αυτές τις προϋποθέσεις και συμπεριφέρεται αυταρχικά απέναντι στους ίδιους τους πολίτες της και αρνείται να αναμετρηθεί με την αλήθεια και να αποδεχθεί το έγκλημα της Γενοκτονίας των Αρμενίων και τις συνέπειες του. Ναι, για εμάς η αποδοχή από την Τουρκία των εγκλημάτων που αιματοκύλησαν τους Αρμένιους και όχι μόνο αλλά και τους Πόντιους και τους Ασσύριους και τους Έλληνες και τους Κύπριους, είναι ένα βήμα για την χώρα αυτή προς τον πολιτικό πολιτισμό και την δημοκρατία, τις δυο δηλαδή πύλες που απαραιτήτως πρέπει να διαβεί για να προσεγγίσει το ευρωπαϊκό ιδεώδες. 

Πολλοί Αρμένιοι αποδίδουν μεγάλη σημασία στα εδάφη που έχασαν. Υπάρχει σήμερα θέμα εδαφικών διεκδικήσεων;

Πέρα από τον τραγικό αριθμό των 1.500.000 ψυχών που βρήκαν μαρτυρικό θάνατο την περίοδο της Γενοκτονίας, μία από τις σημαντικότερες απώλειες για τους Αρμένιους ήταν η απώλεια σχεδόν του 80% των ιστορικών εδαφών τους. Το μαρτυρούν αυτό τα ιστορικά κείμενα και οι χάρτες της εποχής, το μαρτυρούν αυτό τα χιλιάδες πολιτιστικά μνημεία που λεηλατήθηκαν και που τα ερείπιά τους στέκουν εκεί ακόμα, το μαρτυρούν αυτό τα κείμενα και τα ποιήματα στα λογοτεχνικά έργα της περιόδου. Τα εδάφη αυτά σήμερα κατέχονται παράνομα από την Τουρκία και η επιστροφή τους στον νόμιμο δικαιούχο τους φυσικά και εντάσσεται στις διεκδικήσεις των Αρμενίων.

Πώς φαντάζεστε το μέλλον των αρμενο-τουρκικών σχέσεων;

Η Αρμενία και οι Τουρκία είναι δύο γειτονικές χώρες. Υπό αυτό το δεδομένο οφείλουν να αναπτύξουν τις σχέσεις πάνω σε καθαρές βάσεις, ούτως ώστε οι λαοί τους να ζήσουν ειρηνικά. 
Οι αρμενο-τουρκικές σχέσεις είναι σαν ένα σταυροδρόμι και η επιλογή του δρόμου που αυτές θα ακολουθήσουν εξαρτάται αποκλειστικά από την Τουρκία. Αν η Τουρκία εισακούσει τα καλέσματα της διεθνούς κοινότητας αλλά και γενναίες φωνές Τούρκων επιφανών της διανόησης και των γραμμάτων που μιλούν πλέον ανοιχτά για το χρέος της Τουρκίας να συμφιλιωθεί με την αλήθεια, να αναγνωρίσει την Γενοκτονία του 1915, να αποδεχθεί και να αποκαταστήσει τις συνέπειες αυτού του εγκλήματος σε βάρος του Αρμενικού λαού, αν η Τουρκία άρει τον αποκλεισμό που έχει επιβάλλει στη Δημοκρατία της Αρμενίας, και σταματήσει την άκριτη υποστήριξη του Αζερμπαϊτζάν, σε πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο, και αποφασίσει να συμβάλλει στις πρωτοβουλίες για εξεύρεση μιας οριστικής, δίκαιης και βιώσιμης λύσης του ζητήματος του Ορεινού Καραμπάχ, τότε οι δυο χώρες, οι δύο γειτονικοί λαοί θα δημιουργήσουν ένα μέλλον φωτεινό για τις νέες γενιές.
Αν η Τουρκία παραμείνει στο ίδιο σκοτεινό τούνελ που εδώ και έναν αιώνα είναι εγκλωβισμένη, τότε οι Αρμένιοι απανταχού θα συνεχίσουν να αγωνίζονται μέχρι να δικαιωθούν. 

Πώς βλέπει η νέα γενιά των Αρμενίων την υπόθεση της Γενοκτονίας;

Η νέα γενιά των Αρμενίων πιστεύει πως η υπόθεση της γενοκτονίας δεν είναι θέμα εθνικό, αλλά είναι θέμα πανανθρώπινο. Η ανθρωπιστική κρίση των τελευταίων χρόνων στην Ελλάδα και το κύμα των προσφύγων έχει οδηγήσει σε έξαρση τις φυλετικές διακρίσεις, ενώ παρατηρείται και σε παγκόσμιο επίπεδο αύξηση των εξτρεμιστικών τάσεων. Οι νέοι Αρμένιοι λοιπόν που ζουν στην Ελλάδα και δραστηριοποιούνται μέσω του φορέα τους που είναι η Αρμενική Νεολαία Ελλάδος, δεν αγωνίζονται μόνο για τα δικαιώματα και την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων, αλλά και για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η άρνηση της γενοκτονίας είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγήσει στην επανάληψή της. Η Αρμενική Νεολαία Ελλάδος καταδικάζει κάθε μορφή βίας, ρατσισμού και διακρίσεων και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού, όχι μόνο σε τοπικό και εθνικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ποιες οι σχέσεις της Διασποράς των Αρμενίων με το κράτος της Αρμενίας;

Οι σχέσεις Διασποράς και Δημοκρατίας της Αρμενίας είναι άριστες. Οι Αρμένιοι της Διασποράς απανταχού, αναγνωρίζουν στην Δημοκρατία της Αρμενίας την πατρίδα τους, και ο καθένας ξεχωριστά αλλά και οι θεσμοί της Διασποράς συλλογικά, προστατεύουν σαν κόρη οφθαλμού την δραστήρια και διαρκώς αναπτυσσόμενη χώρα της Αρμενίας και υπερασπίζονται με κάθε τρόπο την ύπαρξη της.

Ποια η θέση της αρμενικής κοινότητας στην Ελλάδα; Τι προβλήματα αντιμετωπίζετε και ποιες οι σχέσεις μεταξύ των Αρμενίων της Ελλάδας με τη νέα γενιά Αρμενίων που έφτασαν στη χώρα μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ;

Οι Αρμένιοι συνυπάρχουν με τους Έλληνες πάρα πολλά χρόνια. Έχουν πλήρως ενταχθεί στην ελληνική κοινωνία και υιοθετήσει χαρακτηριστικά της ελληνικής κουλτούρας, διατηρώντας, παράλληλα, τα αρμένικα ήθη κι έθιμα. Σπουδάζουν κι εργάζονται στην Ελλάδα και νιώθουν Έλληνες και Αρμένιοι μαζί. Όσον αφορά τους συμπατριώτες Αρμενίους που ήρθαν ως οικονομικοί μετανάστες στην Ελλάδα μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, μετά από 20 χρόνια, το μεγαλύτερο μέρος τους έχει ενταχθεί στην αρμένικη κοινότητα, πάει στο αρμένικο σχολείο, συμμετέχει, στους πολιτιστικούς, αθλητικούς, φιλανθρωπικούς φορείς της κοινότητας και στα δρώμενά της.

Ο κινηματογράφος για την τραγωδία

Όταν το σινεμά μιλά: Ταινίες για τη Γενοκτονία των Αρμενίων

Παρά τα 100 χρόνια που έχουν περάσει, η Γενοκτονία των Αρμενίων εξακολουθεί να περιβάλλεται από μία... σιωπή. 

Η σιωπή αυτή δεν αφορά μονάχα τη μη αναγνώρισή της ως Γενοκτονία από την Τουρκία –ή και από πολλές ακόμα χώρες-, αλλά εκτείνεται και στον χώρο του κινηματογράφου.

Λίγες ταινίες τολμούν να μιλήσουν για την τραγωδία και όσες το κάνουν, το κάνουν αποσπασματική ή φτάνουν δύσκολα σε ένα ευρύτερο κοινό.

Υπάρχουν, βέβαια, αρκετά ντοκιμαντέρ για τα τραγικά γεγονότα του 1915 (όπως το βραβευμένο Αγέντ του 2010), αλλά η μυθοπλασία αδυνατεί ακόμα να ασχοληθεί με τα βάσανα των Αρμενίων: είτε λόγω της γενικότερης σιωπής σχετικά με αυτά, είτε γιατί δεν ξέρει με ποιους όρους να μιλήσει. 

Κάποιες ταινίες, πάντως, μιλούν -ή προσπαθούν να μιλήσουν- για την τραγωδία.

Ravished Armenia (1919)

Η πρώτη ταινία για τη Γενοκτονία των Αρμενίων βασίζεται σε ένα βιβλίο του 1918 που αφηγείται την ιστορία της Αουρόρα Μαρντιγκανιάν. Ο εναλλακτικός τίτλος της ταινίας είναι «Η Δημοπρασία των Ψυχών» και αφηγείται τα μαρτύρια της νεαρής Αουρόρα, η οποία είδε να εκτελούνται μπροστά στα μάτια της ο πατέρας της, η μητέρα της και τα αδέλφια της. Από την ταινία σώζεται μόνο ένα τμήμα, το οποίο διατίθεται σε DVD μαζί με το βιβλίο της Μαρντιγκανιάν, η οποία θεωρείται σύμβολο για τους Αρμένιους.

Ναχαμπέτ (1977)

Η ταινία βασίζεται στο βιβλίο του Χρατσιά Κοτσάρ και αφηγείται την ιστορία του Ναχαμπέντ, ο οποίος καταφεύγει στην ανατολική Αρμενία, όπου δημιουργεί νέα οικογένεια. 

Μητέρα (Mayrik, 1991)

Η ξενιτιά αποτελεί ζήτημα που βρίσκεται στην καρδιά κάθε διωγμού. Στο λιμάνι της Μασσαλίας φτάνουν χιλιάδες Αρμένιοι, μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Μία οικογένεια προσπαθεί να χτίσει ξανά τη ζωή της, σε μια προσπάθεια να επουλώσει τα τραύματά της. Στην ταινία του Χένρι Βερνεουίλ πρωταγωνιστούν οι Ομάρ Σαρίφ και Κλαούντια Καρντινάλε.

Ararat (2002)

Από τις σημαντικότερες ταινίες για τη Γενοκτονία των Αρμενίων και μία από τις πρώτες πολύ γνωστές ταινίες που τολμά να μιλήσει για το θέμα, η ταινία του Ατόμ Εγκογιάν. Ένας σκηνοθέτης ζητά την βοήθεια μιας ιστορικού που έγραψε ένα βιβλίο για τον ζωγράφο από την Αρμενία, Αρσιλε Γκόργκι να γυρίσει μία ταινία πάνω στη Γενοκτονία των Αρμενίων. 

The Cut (2014)

Ένας τουρκικής καταγωγής Γερμανός σκηνοθέτης αποφασίζει να ασχοληθεί με την Γενοκτονία των Αρμενίων, προκαλώντας –όπως είναι αναμενόμενο- την οργή της Άγκυρας. Ο Φατίχ Ακίν αφηγείται τις συμφορές των Αρμενίων: τις εκτελέσεις, το καραβάνι του θανάτου, τον διωγμό από τα σπίτια και την πατρίδα. Ο ήρωας της ταινίας, μετά την Γενοκτονία, μένει μουγγός. Πρόκειται φαινομενικά για ένα σωματικής φύσεως τραύμα, αλλά στην πραγματικότητα μένει μουγγός επειδή δεν ξέρει τι να πει γι’ αυτό που έζησε. Η σιωπή είναι γι’ αυτόν -που έχει αντικρίσει την απόλυτη δυστυχία- η μόνη λογική επιλογή.

Το θέμα της Γενοκτονίας θα βρεθεί στο επίκεντρο της ταινίας Genex του Αρτ Σεβαντά έχει ως κεντρική ηρωίδα την 25χρονη Σάλι που θέλει να ξεφύγει από την οικογένεια της. Όταν ο πατέρας της δολοφονείται, εκείνη βρίσκεται αντιμέτωπη με συνωμοσίες που σχετίζονται με την Γενοκτονία. Η ταινία αναμένεται να κυκλοφορήσει στις αίθουσες το 2016.