«Διά μόνον τους αγάμους»

 Ακολουθούν δύο πολύ σύντομες αγγελίες από εφημερίδες αλλοτινών εποχών. Ιδού η πρώτη: «Εδραπέτευσεν ο Κίτσος ο λεβέντης, η έλαφος του κ. Παρασκευαΐδου. Ο συλλαβών αυτήν παρακαλείται να την παραδόση τω ιδιοκτήτη», «Εφημερίς», έτος Ε΄, αριθ. 19, Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 1878. Και η δεύτερη: «Επιθυμών να έλθω εις πνευματικήν επικοινωνίαν με την μητέρα μας Ελλάδα, ζητώ αλληλογραφία με μορφωμένας παρθένους της γλυκειάς πατρίδος. Διευθύνεις Gh M rue Oitug 3 Braila, Roumanie», «Σφαίρα», έτος ΣΤ΄, αριθ. 296, Σάββατον 4 Οκτωβρίου 1924. Και οι δύο προέρχονται από το βιβλίο «Ο Κίτσος ο λεβέντης και άλλες αγγελίες» των Θανάση Γιοχάλα και Ζωής Βαΐου, το οποίο θα κυκλοφορήσει αύριο Δευτέρα από την Εστία.

Η έκδοση περιλαμβάνει περίπου 2.600 αγγελίες της περιόδου 1833-1940, ερανισμένες από 142 εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας, ενώ αναφορές γίνονται και σε πολλές άλλες ελληνικές αλλά και ευρωπαϊκές πόλεις. Οπως σημειώνουν και οι συγγραφείς, «πρόκειται για αγγελίες ιδιωτικού κυρίως αλλά και δημοσίου ενδιαφέροντος, οι οποίες προβάλλουν τη σχέση ατομικού και συλλογικού.

Οι διαφημιστικές καταχωρίσεις, οι υποχρεωτικές δημοσιοποιήσεις (πλειστηριασμοί), οι αγορές και οι πωλήσεις, τα συγχαρητήρια αλλά και τα απειλητικά αγγελτήρια, οι δηλώσεις απώλειας ή εξαφάνισης, η προσφορά ή η αναζήτηση εργασίας αποτελούν ένα υλικό που αποδίδει την κοινωνική ατμόσφαιρα της μακράς αυτής περιόδου. (...)

Η γλωσσική σκευή των αγγελιών, με όλες τις ποικιλίες της, αποτελεί ένα αμάχητο πλεονέκτημα. Ομηρικά “σπαράγματα” συνυπάρχουν με τύπους της λόγιας γλώσσας και η ακραιφνής αρχαΐζουσα συναντά τη λαϊκή γλώσσα. Οι συμπορεύσεις, οι παράλληλοι δρόμοι και οι συναντήσεις δημιουργούν μια γλωσσική στρωματογραφία εκατόν δέκα περίπου χρόνων».

Ως προς τη θεματολογία των κειμένων, έχουμε πολλά και διάφορα: «Διαφημιστικές αγγελίες που ωθούν σε απόκτηση υλικών αγαθών συνοδοιπορούν με αγγελτήρια απώλειας προσφιλών προσώπων. Ειδοποιήσεις γάμου ή αρραβώνων συμπορεύονται με το μακάβριο και τον θάνατο. Απειλητικές αγγελίες στεγάζονται στον ίδιο χώρο με τις ευχετήριες. Χιουμοριστικές αγγελίες έχουν όμορές τους άλλες που σχετίζονται με τον ανθρώπινο πόνο.

Αγγελίες που περιγράφουν την αγωνιώδη προσπάθεια ανέργων να βρουν εργασία “συγκατοικούν” με άλλες που προτρέπουν σε δαπάνες και αγορές. Ετσι, επιτυγχάνεται μια συνομιλία των αγγελιών παρά τη θεματική τους διαφορά. (...) Μέσω των αγγελιών σκιαγραφούνται η χαρά, ο πόνος, η ευγνωμοσύνη, ο έπαινος αλλά και οι επιθυμίες, ο μικροαστισμός, η αμάθεια, τα αδιέξοδα της ζωής, οι προλήψεις και οι ψευδαισθήσεις».

Στο βιβλίο, οι αγγελίες είναι χωρισμένες ανά κατηγορίες και συνοδεύονται από κατατοπιστικά –και χιουμοριστικά– εισαγωγικά σημειώματα. Η «Κ» προδημοσιεύει σήμερα μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Η.Μ.

«Νεάνις Κυρία Μικρούλα»...

•Απωλέσθη δηλητήριον. Ο ευρών παρακαλείται να το φέρη εις τον κ. Φώτον Πολίτην και αμειφθήσεται γενναίως, διά της συγγραφής μιας κριτικής του τελευταίου.

«Λοβιτούρα», έτος Α’, αριθ. 8, 13 Ιανουαρίου 1929.

•Η χαριεστάτη και αξιέραστος νεάνις Κυρία Μικρούλα, ετών 39, τίθεται εις λαχείον διά μόνον τους αγάμους προς 1 λεπτόν το όνομα. Ο κερδίσων υποχρεούται να λάβη αυτήν εις σύζυγον. Ο δε προς εγγραφήν κατάλογος εδόθη εις τον κ. Βοϊκόπουλον.

Εκ του Τυπογραφείου της «Πούδρας, Ο Αριστοφάνης και η Μαγνητιζομένη», Τόμος Β΄, 15 Νοεμβρίου 1859.

•Νέος εκ του εξωτερικού, ηλικίας 32 ετών, χήρος άνευ τέκνου, αλλά μονόφθαλμος, έχων δε μηνιαίον εισόδημα δρ 170, επιθυμεί να νυμφευθή γυναίκα έχουσαν ανάλογον εισόδημα και ανάλογον ελλάττωμα.

Πληροφορίαι δι’ επιστολών προς τον κ. Σ. Φ. γραφείον «Θορύβου», έτος Α΄, αριθμ. 3, 7 Ιουλίου 1898.

•Ενας συμπολίτης μας προσπαθεί να νυμφευθή, αλλά να είναι η νέα έως 15 ετών, ας είναι και μικράς καταστάσεως. Η ηλικία του ανθρώπου προβαίνει ήδη εις τους 85 χρόνους.

Η «Φήμη», έτος Α΄, αριθ. 54, Σάββατον 4 Σεπτεμβρίου 1837.

• Οσοι δεν επιθυμούν να γενούν συνδρομηταί, παρακαλούνται να μας επιστρέψουν το φύλλον, διότι αλλέως θεωρούνται συνδρομηταί δι’ εξ τουλάχιστον μήνας, και θέλουν ζητηθή νομίμως διά να πληρώσουν.

«Νέα Ελλάς», έτος Α΄, αριθ. 6, 14 Αυγούστου 1848.

•Κάτω η οδονταλγία, Κάτω η τερηδών. Ο πτυχιούχος οδοντοϊατρός κ. Ιω. Πηλός, άρτι αφικόμενος, εφεύρε και υπέβαλεν εις το ιατροσυνέδριον ασφαλέστατον της τερηδόνος φάρμακον. Αποτελέσματα απίστευτα. Θεραπεία του σκουρβούτο των ούλων. [...] Εν τω ξενοδοχείω της Πόλεως, πλατεία Ομονοίας. Οι πτωχοί δωρεάν.

«Νέα Εφημερίς», έτος Ι΄, αριθ. 50, Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 1891.

•Τα μαλλιά σας σώσατε με το Σωζότριχον. Το Σωζότριχον, το μοναδικώτερον των μέχρι τούδε εφευρεθέντων, ως σωστικόν της κόμης, είνε το μόνον διά του οποίου απαλάττεσθε της πιτυρίδος. Προλαμβάνει την πτώσιν και αναγεννά νέας τρίχας. Δοκιμάσατε, δεν είνε ρεκλάμα.

Αι μέχρι τούδε επιτυχίαι υπερβαίνουσι τας 90%. Το κατάστημα αναλαμβάνει την χρήσιν δωρεάν. Εκάστη φιάλη δραχ. 3, διά τας επαρχίας 5, εξωτερικόν φράγκα 5.
Αγγελόπουλος και Μποτσαράκος, οδός Κοραή, αριθ. 5.

«Καιροί», έτος ΙΓ΄, αριθ. 4.691, Τρίτη 7 Ιανουαρίου 1903.

•Γυναικείον φύλον αλτ! Ηγουν κοράσια, χήραι, κυρίαι· το οποίον στραβωμάρα έχετε γραψήναι και προς εμέ. Γράψασθε «Νέον Αγαθάγγελον», 44ον Σύν/μα Ι Πολ/χία, Τ.Τ. 927.

«Σφαίρα», έτος Δ΄, αριθ. 157, Σάββατον 1 Ιανουαρίου 1922.

​​Το βιβλίο «Ο Κίτσος ο λεβέντης και άλλες αγγελίες» των Θανάση Γιοχάλα και Ζωής Βαΐου κυκλοφορεί αύριο στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις της Εστίας.

Σημειώσεις πατριδογνωσίας

 18.12.2016 ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΤΑΣΗΣ*ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

​​Τα χρόνια της κρίσης έδειξαν ότι ένα μέρος της ελληνικής κοινωνίας, αν και τάσσεται υπέρ της Ευρώπης, εξακολουθεί να νιώθει δυσανεξία στις ευρωπαϊκές αξίες και πρακτικές. Αυτές θεσπίστηκαν και βιώθηκαν με πληθώρα μορφών από τις ευρωπαϊκές κοινωνίες στην καθημερινότητα και στη λειτουργία της δημόσιας σφαίρας, της οικονομίας και του κράτους. Ωστόσο, η ελληνική ενσάρκωση των ευρωπαϊκών αξιών και πρακτικών παρουσιάζει ορισμένες ιδιομορφίες ως προς τις επιμέρους πολιτισμικές διαφορές που υφίστανται μεταξύ των άλλων εταίρων.

Συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη, στην Ελλάδα παρατηρείται μια επιπολαιότητα και προχειρότητα στην τήρηση των κανόνων, αλλά και στην εφαρμογή των νόμων. Η χαμηλή αίσθηση ατομικής ευθύνης πηγάζει από μια ασθενή ηθική του καθήκοντος, η οποία δεν καλλιεργείται επαρκώς στην οικογένεια και την εκπαίδευση, συνοδεύεται δε από την απερίσκεπτη απαξίωση κάθε είδους αυθεντίας και μόρφωσης. Συνέπεια αυτών είναι ο ευτελισμός του δημόσιου χώρου και της δημόσιας περιουσίας, όπου, αντί να βιώνουμε ότι ανήκουν σε όλους, νιώθουμε ότι δεν ανήκουν σε κανέναν με αποτέλεσμα να γίνονται αντικείμενα αισθητικής ρύπανσης, ιδιοποίησης ή κατάληψης με ποικίλους τρόπους σπανίως επωφελείς για την κοινωνία. Πράγμα επίσης εμφανές στη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον η οποία, λόγω και της έλλειψης περιβαλλοντικής αγωγής, χαρακτηρίζεται από τη μόλυνση και την ατελή προστασία και φροντίδα του. Οσον αφορά τη δικαιοσύνη, η εφαρμογή των νόμων είναι προβληματική εξαιτίας της χαμηλής αίσθησης ατομικής ευθύνης, της δράσης ομάδων συμφερόντων, αλλά και της στρεβλής λειτουργίας του κράτους λόγω της αναξιοκρατίας, της πολυνομίας, της κακονομίας και της γραφειοκρατίας. Στην πολιτική το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη συχνά δεν αποκλείει τη χρήση βίας ή δεν λαμβάνει υπ’ όψιν την άμιλλα και την αριστεία διακινδυνεύοντας μια υποβάθμιση της δημόσιας σφαίρας. Τούτη γίνεται εμφανής στο χαμηλό πολιτισμικό επίπεδο ικανού μέρους των Ελλήνων πολιτικών, όπως αυτό εκφράζεται στη δημόσια παρουσία τους, στο έλλειμμα γνώσης και εμπειρίας διοίκησης, ηγεσίας και καλλιέργειας. Η σχέση της ελληνικής κοινωνίας με την ελευθερία, παρά την αγάπη που τρέφουμε γι’ αυτή, τους αγώνες και τις θυσίες που έχουν καταβληθεί για χάρη της, χαρακτηρίζεται τακτικά από την έλλειψη μέτρου. Ετσι εκφυλίζεται σε ασυδοσία εκφραζόμενη ως έλλειψη ανεκτικότητας και σεβασμού προς τους άλλους, αποβαίνοντας ταυτόχρονα εις βάρος ενός συλλογικού πνεύματος.

Τόσο η ελευθερία όσο και η δικαιοσύνη πολλάκις αποξηραίνονται σε ιδεολογίες παράγουσες ιδεοληψία λόγω μιας σχετικά αγύμναστης ιστορικής και εθνικής συνείδησης. Η οξειδωτική λειτουργία αυτών στην ελληνική κοινωνία ενισχύεται από μια καχυποψία, η οποία σε συνδυασμό με την έλλειψη ευπρέπειας διαποτίζει τις κοινωνικές σχέσεις και τη δημόσια σφαίρα. Ετσι οι θετικές ενέργειες και συμπεριφορές αποδίδονται αβίαστα σε κρυφά ωφελιμιστικά κίνητρα σχεδόν αποκλείοντας εκ των προτέρων την ανιδιοτέλεια. Οι υπερτερούντες συχνά διαβάλλονται και υπονομεύονται άμεσα ή έμμεσα, ενώ η υπερτέρησή τους προξενεί φθόνο λειτουργώντας ως υπενθύμιση μετριότητας παρά ως παρότρυνση για υπέρβαση. Ως εκ τούτου η δημόσια σφαίρα καθορίζεται περισσότερο από εμπειρικά κίνητρα, την απειλή χρήσης βίας ή την υπόσχεση ανταλλάγματος, και λιγότερο από μια επικοινωνιακή ορθολογικότητα. Ιστορικά η συνύπαρξη καχυποψίας και φθόνου τροφοδότησε πολιτικές της μνησικακίας διατηρώντας ένα υπόβαθρο διχασμού, το οποίο υπό συγκεκριμένες συνθήκες γέννησε καταστροφική διχόνοια.

Δυστυχώς, κριτικές αναλύσεις των παραπάνω, όταν δεν αγνοούνται ή απορρίπτονται κυνικώς, δεν αξιοποιούνται ως έναυσμα αυτοβελτίωσης παρά χρησιμοποιούνται ως άλλοθι αδράνειας, αλλά και νομιμοποιητικά για κοινωνικά επιβλαβείς ή ακόμη και παραβατικές συμπεριφορές. Επιπροσθέτως, η στηλίτευση των κακώς κειμένων, όταν δεν εξαντλείται στη θυμική εκτόνωση ή δεν διολισθαίνει σ’ έναν ηθικό μαζοχισμό, εκλογικεύει μια αρνησιπατρία σπανιότατη σε άλλους Ευρωπαίους. Αντιθέτως η φιλοπατρία σχεδόν στιγματίζεται ιδεολογικά διότι συγχέεται με τον σοβινισμό, ενώ προκρίνεται ένας επαρχιωτικός διεθνισμός που παραγνωρίζει ότι κάθε κοσμοπολιτισμός την προϋποθέτει. Στην πολιτική, τόσο ο εθνικισμός όσο και ο επαρχιωτικός διεθνισμός συνιστούν δύο όψεις της υπεραναπλήρωσης ενός συμπλέγματος εθνικής κατωτερότητας. Λησμονείται ότι η υψηλή ισχύς των οικογενειακών δεσμών, η αλληλεγγύη προς αδυνάτους, η δημιουργικότητα ως ικανότητα αυτοοργάνωσης και αυτοσχεδιασμού, η –παρά τις αντιξοότητες– ηδονιστική και παιγνιώδης στάση ζωής με φιλοτιμία και ανθρωπιά αποτελούν επίσης γνωρίσματα της ελληνικής κοινωνίας. Ζητούμενο παραμένει να συνδυαστούν με μιαν αίσθηση ατομικής ευθύνης, ένα συλλογικό πνεύμα και μια φιλόπονη ευπρέπεια στον αστερισμό μιας ευρωπαϊκής φιλοπατρίας.

*Ο κ. Θεοφάνης Τάσης διδάσκει Σύγχρονη Φιλοσοφία στο Freie Universität Berlin.

Το Χαήτιον και ένα χρέος διακοσίων χρόνων

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Χ​​ώρες «μικρές», όπως η Αϊτή, πρέπει να πληγούν από κάτι κακό –πόλεμο, σεισμό, επιδημία– για να συγκινήσουν τα πρακτορεία που διαμορφώνουν τον ημερήσιο κατάλογο γεγονότων οικουμενικού ενδιαφέροντος.

Αυτό είναι το κανονικό για τους μητροπολιτικούς κατασκευαστές του κοινού γούστου. Αμέτρητα τα κανάλια του πλανήτη, ελάχιστα πάντως θα αποφάσισαν να μην αφιερώσουν καν μισό λεπτό σε μια μη είδηση, που όμως οι προμηθευτές επικαιρότητας έκριναν ότι έχει κορυφαίο ενδιαφέρον: τη ληστεία εις βάρος κάποιας Καρντάσιαν. Τα νέα για την Αϊτή ή τη Μεσόγειο των προσφύγων μπορούν να περιμένουν την επομένη. Και πάλι μαύρα θα είναι.

Η χώρα της Καραϊβικής, το πρώτο ανεξάρτητο κράτος μαύρων στην Ιστορία (1804), είναι μία από τις πιο φτωχές του δυτικού ημισφαιρίου. Και πλήττεται συχνά από τυφώνες. Ο τυφώνας «Μάθιου» άφησε πίσω του εκατοντάδες νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες άστεγους και πεινασμένους. Κι ακόμα δεν έχουν κλείσει οι πηγές που άνοιξε το 2010 ο σεισμός, με 200.000 νεκρούς. Το μαύρο της εικόνας αποκτά συντριπτική πυκνότητα αν συνυπολογιστεί ότι επίσης από το 2010 δεν λέει να κοπάσει η χολέρα. «Απόλυτη καταστροφή» χαρακτήρισε το πέρασμα του «Μάθιου» ο γ.γ. του ΟΗΕ. Επιπλέον αναγνώρισε την «ηθική ευθύνη» του ΟΗΕ απέναντι στα θύματα της χολέρας. Να συνδέεται η δήλωσή του με το γεγονός ότι η ασθένεια «μετανάστευσε» διά του ΟΗΕ στην Αϊτή, όπου τη μετέδωσαν Νεπαλέζοι κυανόκρανοι; Μάλλον όχι. Το ’χει φαίνεται το ριζικό της Αϊτής να πληρώνει βαριά τους επισκέπτες της, είτε με καλές προθέσεις φτάνουν εκεί, όπως ο ΟΗΕ, είτε με κατακτητικές ορέξεις, όπως οι Ισπανοί, που τον 16ο αιώνα ξεκλήρισαν τους ιθαγενείς, ίσως επειδή δεν εξελισσόταν ικανοποιητικά το πρόγραμμα εκχριστιανισμού τους. Κι έφεραν σκλάβους από την Αφρική να δουλέψουν στις φυτείες που οργάνωσαν. Αυτών των σκλάβων απόγονοι είναι σχεδόν όλοι οι σημερινοί κάτοικοι της χώρας, που το 1697 επικυρώθηκε στη Γαλλία, ενώ την περίοδο 1915-1934 την κατείχαν οι ΗΠΑ. Με κριτήριο τον αριθμό των εξεγέρσεών του, ο λαός της Αϊτής είναι ένας από τους πιο φιλελεύθερους του κόσμου.

Ισπανοί, Γάλλοι και Αμερικανοί έπρεπε να συγκινηθούν αμέσως από τις εκκλήσεις του κ. Μπαν Κι Μουν να συγκεντρωθούν 120.000.000 δολάρια για τις άμεσες ανάγκες. Σχεδόν πλήρης η αποτυχία. Ντροπιαστική:

Το πλάνο καλύφθηκε κατά 13%. Συγκεντρώθηκαν δηλαδή 15.600.000 δολάρια. Τα κλαπέντα κοσμήματα της κ. Καρντάσιαν άξιζαν 10.000.000 δολάρια.

Η χώρα μας έχει τα βάσανά της. Σε διαδικτυακούς χάρτες, με μια λεξούλα-ταυτότητα πάνω σε κάθε κράτος, την Ελλάδα τη σημαδεύει ευτελιστικά η λέξη «broke», χρεοκοπημένη, απένταρη. Και μ’ όλα της τα ζόρια όμως είχε ξεχωριστούς λόγους να ανταποκριθεί πρώτη στις εκκλήσεις του ΟΗΕ. Δεν έπρεπε καν να τις περιμένει. Η συγγένεια των δύο χωρών, έστω αφανής πια, είναι περισσότερο δεσμευτική από οποιαδήποτε επίσημη αδελφοποίησή τους. Ελλάδα και Αϊτή είναι συνομήλικες στην ελευθερία τους και στις επαναστάσεις τους, που φωτίστηκαν και οι δύο από τη Γαλλική (μάταια πάντως τραγουδούσαν τη «Μασσαλιώτιδα» στους Γάλλους στρατιώτες οι εξεγερμένοι μαύροι). Τα γενέθλια της αυτόνομης εθνικής υπόστασης των δύο χωρών τα συνδέει ένας κρίκος ιδιαίτερα συμβολικός. Δηλαδή απτός. Ο κρίκος αυτός θυμίζει ένα χρέος δύο αιώνων: της Ελλάδας προς την Αϊτή. Η προσφορά των Αϊτινών στην επαναστατημένη πατρίδα μας, τίμια και από καρδιάς, έγινε όταν και η δική τους πατρίδα, μόλις ενοποιημένη, αντιμετώπιζε τρομακτικές δυσκολίες.

Η συνδρομή των Αϊτινών απέναντι στην Επανάσταση του 1821 πρέπει να βρει τώρα την ελληνική ανταπόδοση. Εστω συμβολική.

Η Αϊτή ήταν το πρώτο κράτος που αναγνώρισε επίσημα την εθνική μας ανεξαρτησία, ήδη το 1822. Επιπλέον προσπάθησε να συνδράμει και υλικά. Μάρτυς ο Ιωάννης Φιλήμων. Στο «Δοκίμιον Ιστορικόν της Ελληνικής Επαναστάσεως» (τόμ. Δ΄, 1861) μιλάει για τα «διευθυντήρια» που είχαν συγκροτήσει οι απόδημοι Ελληνες. «Απολύτως δε πας τόπος ομοίων παθημάτων και ομοίας επαναστατικής καταστάσεως, πάσα πολιτεία δημοκρατική, όλοι οι απανταχού υπάρχοντες, καίτοι σπάνιοι τότε, διάσημοι άνδρες ελευθέρων αρχών, ήσαν τα σημεία, εις α απετείνοντο τα διευθυντήρια ταύτα, και τα μέσα δι’ ων ειργάζοντο προς βοήθειαν ηθικήν τε και υλικήν του αγώνος». Το διευθυντήριο του Παρισιού, με ψυχή του τον Αδαμάντιο Κοραή, απευθύνθηκε και στον πρόεδρο του Χαητίου Ιωάννη Πέτρο Βογέρ, ζητώντας 30.000 όπλα, χρήματα και ένα σύνταγμα Αϊτινών στην Υδρα. Η (μεταφρασμένη) απάντησή του, στις 15.1.1822, φανερώνει γνώση και έγνοια:

«Πριν ή δεχθώμεν την επιστολήν υμών, σημειουμένην εκ Παρισίων τη 20 του παρελθόντος Αυγούστου, έφθασεν ενταύθα η είδησις της επαναστάσεως των συμπολιτών υμών κατά του δεσποτισμού. [...] Μετά μεγάλου ενθουσιασμού εμάθομεν, ότι η Ελλάς, αναγκασθείσα τέλος πάντων, εδράξατο των όπλων, ίνα κτήσηται την ελευθερίαν αυτής. [..] Μία τόσω ωραία και τόσω νόμιμος υπόθεσις, και προ πάντων αι συνοδεύσασαι ταύτην πρώται επιτυχίαι, ουκ εισίν αδιάφοροι τοις Χαητίοις, οίτινες ως οι Ελληνες, επί πολύν καιρόν έκλινον τον αυχέναν υπό ζυγόν επονείδιστον, και διά των αλύσεων αυτών συνέτριψαν την κεφαλήν της τυραννίας. Ευχηθέντες προς τον ουρανόν, όπως υπερασπιθή τους απογόνους του Λεωνίδου, εσκέφθημεν ίνα συντρέξωμεν τας γενναίας δυνάμεις τούτων, ει μη διά στρατευμάτων και πολεμεφοδίων, τουλάχιστον διά χρημάτων, ως χρησίμων εσομένων διά προμήθειαν όπλων, ων έχετε ανάγκην. Συμβεβηκότα όμως, επιβαλόντα τη πατρίδι ημών μεγάλην ανάγκην, απησχόλησαν όλον το χρηματικόν, εξ ου η Διοίκησις ηδύνατο λαβείν μέρος. [...] Εάν δ’ επέλθωσι κατάλληλοι, ως επιθυμούμεν, αι περιστάσεις, τότε βοηθήσωμεν, προς τιμήν ημών αυτών, τοις τέκνοις της Ελλάδος, όσω δυνηθώμεν. Πολίται, διερμηνεύσατε προς τους συμπατριώτας υμών τας θερμάς ευχάς, ας ο λαός του Χαητίου αναπέμπει υπέρ της ελευθερώσεως αυτών. Οι μεταγενέστεροι Ελληνες ελπίζουσιν εν τη αναγεννωμένη ιστορία τούτων άξια της Σαλαμίνος τρόπαια. Είθε παρόμοιοι τοις προγόνοις αυτών αποδεικνύμενοι και υπό την διαταγήν του Μιλτιάδου διευθυνόμενοι, δυνηθώσιν εν τοις πεδίοις του νέου Μαραθώνος τον θρίαμβον της ιεράς υποθέσεως, ην επεχείρησαν υπέρ των δικαιωμάτων αυτών, της θρησκείας και της πατρίδος!».

Παρά τη δεινή ανέχειά της, η επαναστατημένη Αϊτή του Ζαν-Πιερ Μπουαγιέ έστειλε 45 τόνους καφέ, προς πώληση, για ν’ αγοραστούν όπλα, και 100 εθελοντές, που πέθαναν όμως στο ταξίδι. Οι απόγονοι του Κοραή οφείλουν να συμπαρασταθούν στους απογόνους του Μπουαγιέ. Ταπεινά πλην επίσημα. Διά της Βουλής. Ας είναι 45 τόνοι λάδι.

Δίσεκτα έτη και Ημερολόγια

ΔΙΟΝΥΣΗΣ Π. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ*

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ο​​σο κι αν ψάξετε, σε οποιοδήποτε αρχείο των ελληνικών ληξιαρχείων, δεν πρόκειται να βρείτε ούτε έναν Ελληνα ή Ελληνίδα που να έχει ημερομηνία γέννησης από 16 έως 28 Φεβρουαρίου 1923! Οχι φυσικά γιατί δεν είχαμε ούτε μία γέννα σε μια ολόκληρη περίοδο 13 ημερών, αλλά γιατί απλούστατα το 1923 δεν είχε 365 ημέρες, όπως θα περίμενε κάποιος για ένα μη δίσεκτο έτος, αλλά αντίθετα είχε μόνο 352 ημέρες! Του έλειπαν δηλαδή οι 13 ημέρες μεταξύ 16 και 28 Φεβρουαρίου! Η ιστορία για το πώς έγινε αυτό έχει να κάνει με την εγκαθίδρυση του Νέου Ημερολογίου στη χώρα μας.

Οπως είναι γνωστό, το πρώτο σύγχρονο ημερολόγιο εισήχθη από τον Ιούλιο Καίσαρα, από τον οποίο έγινε γνωστό ως «Ιουλιανό», και άρχισε να ισχύει από το 45 π.Χ. Η δημιουργία του οφείλεται στον Ελληνα αστρονόμο Σωσιγένη από την Αλεξάνδρεια, ο οποίος, με βάση του υπολογισμούς του Ιππάρχου ότι η διάρκεια του έτους ήταν ίση με 365,242 ημέρες, θέσπισε ένα ημερολόγιο του οποίου τα έτη είχαν 365 ημέρες ενώ σε κάθε τέταρτο έτος προσέθετε ακόμη μία ημέρα μετά την «έκτη προ των καλενδών του Μαρτίου», που ονομάζονταν «bis sextus». Ετσι η ημέρα αυτή, επειδή μετριόταν δύο φορές, ονομάζεται ακόμη και σήμερα «δις έκτη» και το έτος που την περιέχει «δίσεκτο».

Αλλά και το Ιουλιανό Ημερολόγιο δεν ήταν τέλειο. Γιατί παρόλο τον καλύτερο προσδιορισμό του ηλιακού έτους από τον Σωσιγένη, υπήρχε ακόμη μια μικρή απόκλιση αφού η διάρκεια του ηλιακού έτους είναι 365,242199 ημέρες. Ετσι το καθορισμένο από τον Σωσιγένη έτος είναι μεγαλύτερο του πραγματικού κατά 0,0078 της ημέρας, δηλαδή κατά 11 λεπτά και περίπου 13 δευτερόλεπτα. Κάθε τέσσερα όμως χρόνια το μικρό αυτό λάθος γίνεται περίπου 45 λεπτά, και κάθε 129 χρόνια φτάνει τη μία ολόκληρη ημέρα. Μέσα στα πρώτα 400 χρόνια από την εφαρμογή του Ιουλιανού Ημερολογίου το λάθος είχε φτάσει τις τρεις ημέρες, με αποτέλεσμα το 325 μ.Χ. η εαρινή ισημερία να συμβεί στις 21 Μαρτίου αντί της 25ης. Την χρονιά εκείνη έγινε η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος στη Νίκαια της Βιθυνίας και θέσπισε τον επονομαζόμενο «όρο της Νικαίας» για τον προσδιορισμό του εορτασμού του Πάσχα. Το λάθος, όμως, των περίπου 11 λεπτών συσσωρευόταν και η εαρινή ισημερία μετατοπιζόταν όλο και πιο νωρίς. Ετσι, ενώ την εποχή του Χριστού η εαρινή ισημερία συνέβαινε στις 23 Μαρτίου, το 325 μ.Χ. συνέβη στις 21 Μαρτίου και το 1582 μ.Χ. είχε φτάσει να συμβαίνει στις 10 Μαρτίου, γεγονός που δημιουργούσε προβλήματα στον ακριβή καθορισμό του εορτασμού του χριστιανικού Πάσχα σύμφωνα με τον όρο που είχε θεσπίσει η Α΄ Oικουμενική Σύνοδος. Το 1572, τη χρονιά που εξελέγη Πάπας ο Γρηγόριος ΙΓ΄, ο ιησουίτης αστρονόμος Χριστόφορος Κλάβιους, με τη βοήθεια του αστρονόμου Λουίτζι Λίλιο, επεξεργάστηκε την ημερολογιακή μεταρρύθμιση, με την οποία η 5η Οκτωβρίου 1582 ονομάστηκε 15η Οκτωβρίου, για να διορθωθεί το λάθος των 10 ημερών που είχε συσσωρευτεί στους προηγούμενους 11 αιώνες.

Για να μην επαναληφθεί το λάθος του Ιουλιανού Ημερολογίου, ο Λίλιο εξαίρεσε από τα δίσεκτα έτη τα «επαιώνια», τα έτη δηλαδή των αιώνων, από τα οποία όριζε ως δίσεκτα μόνον όσα έχουν αριθμό αιώνων που διαιρείται με το 4. Με αυτή την τροποποίηση το έτος 1900 δεν ήταν δίσεκτο, ενώ αντίθετα το επαιώνιο έτος 2000 ήταν. Η τροποποίηση αυτή, δηλαδή, καθορίζει ότι σε κάθε 400 χρόνια έχουμε 97 δίσεκτα έτη αφού το λάθος του Ιουλιανού Ημερολογίου είναι 3 ημέρες και περίπου 3 ώρες κάθε 400 χρόνια. Μ’ αυτό τον τρόπο διορθώνουμε το λάθος των τριών ημερών, παραμένει όμως ένα λάθος περίπου τριών ωρών κάθε 400 χρόνια.

Φυσικά, το Νέο Ημερολόγιο (το επονομαζόμενο Γρηγοριανό) δεν έγινε άμεσα αποδεκτό, ενώ οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας και Αντιοχείας διαμαρτυρήθηκαν έντονα στη Ρώμη, κι έτσι το Ιουλιανό Ημερολόγιο παρέμεινε σε ισχύ σε όλα τα ορθόδοξα κράτη. Το 1919 η ελληνική Πολιτεία ανακίνησε το ημερολογιακό θέμα, οπότε ύστερα από γνωμάτευση μιας ειδικής επιτροπής η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε παμψηφεί ότι «η μεταβολή του Ιουλιανού Ημερολογίου μη προσκρούουσα εις δογματικούς και κανονικούς λόγους δύναται να γίνει.... η δε Πολιτεία είναι ελευθέρα να δεχθεί το Γρηγοριανόν ως ευρωπαίον ημερολόγιον».

Ετσι η ελληνική Πολιτεία, με το νομοθετικό διάταγμα της 18ης Ιανουαρίου 1923, αντικατέστησε το Ιουλιανό Ημερολόγιο με το Γρηγοριανό και όρισε την έναρξη της εφαρμογής του τη 16η Φεβρουαρίου 1923, την οποία ονόμασε 1η Μαρτίου. Αφαιρέθηκαν δηλαδή 13 ημέρες από το έτος 1923, γιατί στις 10 ημέρες λάθους μεταξύ Γρηγοριανού και Ιουλιανού από το 325 έως το 1582 είχε επέλθει καθυστέρηση και άλλων τριών ημερών στα περίπου 340 χρόνια που είχαν παρέλθει από την πρώτη εισαγωγή του Γρηγοριανού Ημερολογίου. Γι’ αυτό άλλωστε το έτος 1923 στην Ελλάδα δεν είχε 365 ημέρες αλλά 352, οπότε και κανένας Ελληνας δεν έχει πιστοποιητικό γέννησης με ημερομηνία από 16 έως 28 Φεβρουαρίου 1923.

ΥΓ.: Η παρανόηση του λαού ότι τα δίσεκτα έτη είναι «γρουσούζικα» ίσως να προέρχεται από τη λανθασμένη αντίληψη της ετυμολογίας και της ορθογραφίας του πρώτου συνθετικού της λέξεως «δίσεκτο». Αντί δηλαδή του σωστού «δις» με γιώτα (που σημαίνει δύο φορές) να εννοείται λανθασμένα το αχώριστο προθεματικό μόριο «δυς» με ύψιλον που έχει την έννοια της δυστυχίας, «της δυσκολίας, της κακής καταστάσεως ή του απευκταίου αποτελέσματος».

* Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.

ΕΘΝΟΚΑΘΑΡΣΗ Ή ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ;

Ή μήπως και τα δύο;

Χωρίς να αναφέρω αυτονόητα και αποδεδειγμένα ιστορικά γεγονότα,  από το 1910 και εξής συντελέσθηκε εθνοκάθαρση Αρμενίων, Ελλήνων και άλλων μειονοτικών πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από το καθεστώς των Νεοτούρκων τη συνδρομή Γερμανών συμβούλων.

Ο όρος γενοκτονία δεν υπήρχε τότε αλλά δημιουργήθηκε μετά το 1944 εξ αφορμής της δίκης της Νυρεμβέργης για τα εγκλήματα του ναζισμού. Είναι νομικός όρος και παράγει νομικά αποτελέσματα για τους αποδεδειγμένα υπεύθυνους (διεκδικήσεις , αποζημιώσεις…). Αυτός είναι και ο σοβαρότερος λόγος που η Τουρκία τον αρνείται.

Πάντως , σύμφωνα και με τη Διεθνή Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών, ο όρος αυτός καλύπτει το έγκλημα των Οθωμανών οπότε δύναται να χρησιμοποιείται στην περίπτωση αυτή.