Μια ιστορία της αποικιοκρατίας : Η πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα: Ναμίμπια 1904

 

Δεκάδες χιλιάδες μέλη των φυλών Χερέρο και Νάμα της αφρικανικής χώρας εξοντώθηκαν με μεθόδους που αργότερα θα γίνονταν προσφιλείς στο ναζιστικό καθεστώς

 

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΑΚΗΣ

7.9.2019

 

          Γενοκτονία O όρος γενοκτονία καθιερώθηκε το 1943 από τον Πολωνοεβραίο δικηγόρο, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Γέιλ, Ράφαελ Λέμκιν (Raphael Lemkin) για να περιγράψει το έγκλημα της μαζικής εξόντωσης των Εβραίων από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του  πολέμου.    O όρος αναδείχθηκε και καθιερώθηκε λίγο πριν από τη Δίκη της Νυρεμβέργης. Αποτέλεσε ομόφωνη Σύμβαση ΟΗΕ του 1948 «για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας» και από το 1951 τέθηκε σε ισχύ στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Ο ίδιος ο Lemkin σε δηλώσεις του είχε αποκαλύψει ότι ως γενοκτονίες θεωρούσε τις σφαγές των Ελλήνων και των Αρμενίων από τους Τούρκους αλλά και των Ασσυρίων Χριστιανών στο Ιράκ τη δεκαετία του 30. Για να δημιουργήσει τη λέξη γενοκτονία (genocide) συνδύασε την ελληνική λέξη γένος και την λατινική cide (σκοτώνω). Σήμερα η γενοκτονία ορίζεται ως εξής: Γενοκτονία αποτελεί οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις, η οποία διαπράττεται με σκοπό την καταστροφή –εξ ολοκλήρου ή εν μέρει– μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας: (α) Η δολοφονία μελών της ομάδας. (β) Η πρόκληση σοβαρής σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε μέλη της ομάδας. (γ) Η εθελούσια επιβολή στην ομάδα συνθηκών διαβίωσης που αποσκοπούν στην ολοσχερή ή μερική φυσική εξόντωσή της. (δ) Η επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων στο εσωτερικό της ομάδας. (ε) Η δια της βίας μεταφορά των παιδιών της ομάδας σε μια άλλη ομάδα.   Υπό αυτό το πρίσμα και με αυτό τον ορισμό μπορούμε σήμερα, έστω και μεταχρονολογημένα, να χαρακτηρίσουμε τις διάφορες συστηματικές εξοντώσεις πληθυσμών, όπως εκείνη των χριστιανικών πληθυσμών της Τουρκίας την 3ετία 1894-1924, σύμφωνα και με την πρόσφατη έρευνα των Morris-Zeevi με τίτλο The Thirty year Genocide. Turkey's destruction of Christian minorities 1894-1914 (Harvard University Press, 2019), ως γενοκτονίες.   Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία στη γενοκτονία της Ναμίμπια είναι η γενεαλογία των προσώπων, που θα τη δούμε και αργότερα, η εφαρμογή μεθόδων εξόντωσης, που θα επαναληφθούν ως μοτίβα και σε άλλα σημεία και πεδία, αλλά και η εδραίωση φυλετικών θεωριών που θα πλαισιώσουν ιδεολογικά το ναζιστικό καθεστώς τα επόμενα χρόνια.  

 

Μια από τις πρώτες γενοκτονίες του 20ού αιώνα, η οποία έχει πλέον αναγνωριστεί και ως τέτοια, έλαβε χώρα στη Ναμίμπια της Αφρικής από το 1904-1908 από τη γερμανική αποικιοκρατική δύναμη και μάλιστα με μεθόδους που θα τις δούμε συχνά και στο μέλλον, όπως στην περίπτωση των χριστιανικών πληθυσμών της Τουρκίας. Υπάρχει μια μεταφορά τεχνογνωσίας που βέβαια θα λάβει ασύλληπτες διαστάσεις κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου.   Η εξόντωση των γηγενών πληθυσμών της Ναμίμπια, αν και αναγνωρίστηκε ως γενοκτονία –ζητήθηκε επίσημα συγγνώμη από την Γερμανία– ωστόσο η τελευταία αρνήθηκε να δώσει αποζημιώσεις στους απογόνους των δολοφονημένων. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία στη γενοκτονία της Ναμίμπια είναι η γενεαλογία των προσώπων, που θα τη δούμε και αργότερα, η εφαρμογή μεθόδων εξόντωσης, που όπως αναφέραμε θα επαναληφθούν ως μοτίβα και σε άλλα σημεία και πεδία, αλλά και η εδραίωση φυλετικών θεωριών που θα πλαισιώσουν ιδεολογικά το ναζιστικό καθεστώς τα επόμενα χρόνια.   Υπολογίζεται ότι εξοντώθηκε το 80% των Χερέρο και το 50% των Νάμα, και τα συνολικά θύματα της περιόδου 1904-1908, οπότε και έληξε η περίοδος των συγκρούσεων, έφτασαν τις 100.000.   Χερέρο και Νάμα Αυτές είναι οι ονομασίες των φυλών του γερμανικού προτεκτοράτου που λεγόταν στις αρχές του αιώνα Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική. Χιλιάδες οδηγήθηκαν στον σφαγιασμό ενώ πάρα πολλοί ακόμη ιθαγενείς πέθαναν από ασιτία, δίψα, καταναγκαστικά έργα, βασανιστήρια, πορείες θανάτου και άλλες στερήσεις που υπέστησαν κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους. To 1884 o Βίσμαρκ ανακηρύσσει την περιοχή προτεκτοράτο της Γερμανίας με τον τίτλο Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική. Πρώτος διοικητής της τοποθετείται ο δικαστικός Χάινριχ Ερνστ Γκέριγκ, πατέρας του διαβόητου ναζιστή ηγέτη και επικεφαλής της Λουφτφάβε, Χέρμαν Γκέριγκ. Τον Ιανουάριο του 1904 οι Χερέρο και οι Νάμα υπό την καθοδήγηση των Samuel Maharero (ο οποίος είχε βαφτιστεί λουθηρανός) και Hendrik Witbooi αντίστοιχα –οι οποίοι θεωρούνται σήμερα εθνικοί ήρωες στη Ναμίμπια– εξεγείρονται εναντίον των Γερμανών με αφορμή τη διανομή των γαιών στη περιοχή και σκοτώνουν 120-150 Γερμανούς περίπου. Οι Γερμανοί αποστέλλουν στη περιοχή τον διαβόητο στρατηγό Adrian Dietrich Lothar von Trotha, γνωστό και με το ψευδώνυμο «καρχαρίας» και με ήδη επιβαρυμένο παρελθόν, αφού ανήκε σ' εκείνους που είχαν καταπνίξει στο αίμα την επανάσταση των Μπόξερ στη Κίνα το 1901.   Τον Αύγουστο του 1904 ο von Trotha με 1.500 στρατιώτες θα νικήσει τους Αφρικανούς στη μάχη του Ohamakari και θα ξεκινήσει η συστηματική εξόντωση τους που θα καταλήξει σ' ένα νούμερο 25.000-100.000 για τους Χερέρο και 10.000 για τους Νάμα. Οι μέθοδοι που θα ακολουθηθούν είναι ασιτία, αφυδάτωση, αφού θα τους κρατήσουν περιορισμένους στην έρημο ενώ θα ακολουθήσουν στρατόπεδα συγκέντρωσης, αρρώστιες, λιμοί, εξάντληση και κακομεταχείριση. Παράλληλα βέβαια υπάρχουν εκτελέσεις και απαγχονισμοί. Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου ο Γερμανός στρατηγός που είχε αναλάβει και καθήκοντα διοικητή της περιοχής θα εκδώσει ανακοίνωση όπου θα ζητήσει την εκδίωξη κάθε Χερέρο από τη γερμανική δικαιοδοσία. Όποιος παρέμενε θα εξοντωνόταν.   O Lothar von Trotha με αξιωματούχους του στη Ναμίμπια το 1905.  

 

Ο Ευγένιος Φίσερ και τα πειράματα ευγονικής

 

Υπολογίζεται ότι εξοντώθηκε το 80% των Χερέρο και το 50% των Νάμα, και τα συνολικά θύματα της περιόδου 1904-1908, οπότε και έληξε η περίοδος των συγκρούσεων, έφτασαν τις 100.000. Πολλά κρανία των νεκρών αποστέλλονταν στη Γερμανία.   Τα χρησιμοποιούσε για τα επιστημονικά του πειράματα μια από τις πλέον «σκοτεινές» φιγούρες του μετέπειτα ναζιστικού οικοδομήματος, ο καθηγητής ιατρικής Ευγένιος Φίσερ (Eugen Fischer). Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ανθρωπολογίας, Κληρονομικότητας και Ευγονικής του KWG –Εταιρείας που ιδρύθηκε το 1911 και αναπτύχθηκε μέσα από πολλά ινστιτούτα στην περιοχή του Ντάλεμ, αποτελώντας ουσιαστικά τον παγκόσμιο πυρήνα της επιστημονικής σκέψης του πρώτου μισού τού 20ού αιώνα– Ευγένιος Φίσερ έπαιξε ρόλο-κλειδί στη φρίκη που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια και σημάδεψε την ευρωπαϊκή και όχι μόνο ήπειρο.   Ο Χίτλερ διάβασε τα βιβλία του Φίσερ όσο ήταν στη φυλακή το 1923 και με βάση αυτά ανέπτυξε τη θεωρία για την Αρία Φυλή στο βιβλίο «Ο Αγών μου». Στις θεωρίες του Φίσερ βασίστηκαν οι Νόμοι της Νυρεμβέργης το 1935 με τους οποίους η ρατσιστική επίθεση των Ναζί έγινε επίσημη κρατική πολιτική. Ο ίδιος ο Φίσερ συνέταξε τον νόμο για την «πρόληψη της αναπαραγωγής κληρονομικών ασθενειών», με βάση τον οποίο εφαρμόστηκε η υποχρεωτική στείρωση τυφλών και κωφών, αλκοολικών και όσων έπασχαν από ψυχικές ασθένειες ή αναπηρίες. Ο ίδιος ο Φίσερ που θα γίνει αργότερα και ενεργό μέλος του ναζιστικού κόμματος μέσα από τα πειράματα που διεξήγαγε στα κρανία των ιθαγενών της Ναμίμπια, θα εισηγηθεί την απαγόρευση των μεικτών γάμων.   Πολλά κρανία των νεκρών αποστέλλονταν στη Γερμανία για να χρησιμοποιηθούν στα επιστημονικά του πειράματα του καθηγητή ιατρικής Ευγένιου Φίσερ.  

 

Η γενοκτονία της Ναμίμπια στο σήμερα

 

 Οι Χερέρο, που ήταν και το μεγαλύτερο θύμα την εξοντωτικής μανίας των Γερμανών, αποτελούσαν στις αρχές του 20ού αιώνα το 40% του πληθυσμού της Ναμίμπια ενώ σήμερα μόλις το 7%. Το 1985 ο ΟΗΕ αναγνώρισε τις σφαγές της Ναμίμπια ως μια από τις πρώτες γενοκτονίες του 20ού αιώνα.   Το 1998 ο Γερμανός Πρόεδρος Ρόμαν Χέρτσογκ επισκέφθηκε τη Ναμίμπια εκφράζοντας τη θλίψη του για τα γεγονότα αλλά αρνήθηκε οποιαδήποτε αποζημίωση, αφού ισχυρίστηκε ότι την εποχή που έλαβαν χώρα τα γεγονότα δεν υπήρχε το καθεστώς για τέτοιου είδους αποζημιώσεις. Το 2004, στα 100 χρόνια από την επέτειο της σφαγής, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών ζήτησε επίσημα συγγνώμη. Το 2007 απόγονοι του von Trotha ταξίδεψαν στη Ναμίμπια και ζήτησαν συγγνώμη για τις πράξεις του προγόνου τους. Το 2008 άρχισε η προσπάθεια για τον επαναπατρισμό 40 κρανίων ιθαγενών που είχαν βρεθεί σε 2 γερμανικά πανεπιστήμια, κάτι που ολοκληρώθηκε το 2011. Το 2018 επεστράφησαν και άλλα κρανία στη Ναμίμπια. Η Γερμανία δεν έχει αποδώσει αποζημιώσεις ή επανορθώσεις έως σήμερα στη Ναμίμπια αλλά παρέχει μια ετήσια οικονομική βοήθεια στη χώρα. Πηγή: www.lifo.gr

Καποδίστριας εναντίον κουρσάρων

ΕΛΛΑΔΑ 05.10.2014 

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΠΟΥΡΝΑΡΑ

·                                 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Η πειρατεία και ο κούρσος, παρότι έχουν λαμπρή θέση στη σφαίρα του μύθου, δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς στην ελληνική ιστοριογραφία.

Τι θα συνέβαινε αν προσπαθούσε κάποιος να συνδέσει ιστορικά περιστατικά ή φαινόμενα, τα οποία εκ πρώτης όψεως δεν έχουν καμία απολύτως σχέση μεταξύ τους; Τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια λ.χ. με την άφιξη των πρώτων Ελλήνων στην Αυστραλία, τη δεκαετία του 1810, ή τον θρησκευτικό πόλεμο ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους τον 16ο αιώνα με τα πρώιμα βήματα του καπιταλισμού; Τραβώντας μια νοητή γραμμή ανάμεσα στις μακρινές κουκκίδες, θα αντιληφθεί ότι ο κοινός παρονομαστής είναι η ύπαρξη της πειρατείας και του κούρσου. Αυτό μας εξηγεί, σε μια συναρπαστική αφήγηση, η καθηγήτρια της Ναυτιλιακής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τζελίνα Χαρλαύτη.

«Παρόλο που η πειρατεία και ο κούρσος έχουν προξενήσει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία 200 χρόνια στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και ιστορία, δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς στην ελληνική ιστοριογραφία», τονίζει η καθηγήτρια στην «Κ». «Τούτο οφείλεται στα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο ιστορικός στην τεκμηρίωση, καθώς κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα όπου δρούσαν οι κουρσάροι, η σημερινή ελληνική επικράτεια ήταν κάτω από την οθωμανική ή ενετική κυριαρχία».

Το λειοδικείο

«Αλλος ένας λόγος που δεν υπάρχει επαρκής επιστημονική έρευνα είναι ότι ο κούρσος και η πειρατεία είναι θέματα ταμπού στην Ελλάδα», συνεχίζει η κ. Χαρλαύτη. «Εχει αποσιωπηθεί ότι εμείς οι Ελληνες ήμασταν εξαιρετικοί κουρσάροι όχι μόνο των δυτικοευρωπαϊκών δυνάμεων αλλά και συχνά μάλιστα στην υπηρεσία των Οθωμανών. Υπήρχαν επίσης πειρατές που ήταν ταυτόχρονα και ήρωες του 1821. Αναφέρομαι στη θαυμάσια, αλλά όχι γνωστή στο ευρύτερο κοινό, μελέτη της Δέσποινας Θέμελη-Κατηφόρη για τις πειρατικές λείες στη διάρκεια της Επανάστασης. Η ερευνήτρια βρήκε στοιχεία σε ένα αρχείο το οποίο αφορά το λειοδικείο που θεσμοθέτησε ο Καποδίστριας, όταν ανέλαβε καθήκοντα κυβερνήτη. Εκεί αναφέρει ότι οι Μαυρομιχαλαίοι, που είχαν άδεια κούρσου από την επαναστατική κυβέρνηση εναντίον των εχθρικών οθωμανικών πλοίων, ασκούσαν πειρατεία και εναντίον φιλικά προσκείμενων δυτικοευρωπαϊκών πλοίων. Το λειοδικείο του Καποδίστρια επέβαλε υψηλή ποινή για την πειρατική δράση της οικογένειας. Ο φόνος του Καποδίστρια είναι το κύκνειο άσμα της παλαιάς τάξης πραγμάτων και της μανιάτικης πειρατείας», υπογραμμίζει στην «Κ».

Και η Μάνη; «Αποτελεί ξεχωριστό τόπο για την ιστορία της πειρατείας. Τα πλοία, που προσπαθούσαν να καβατζάρουν τον Κάβο Ματαπά ή τον Κάβο Μαλιά με τρικυμία, αναγκάζονταν ιδιαίτερα τα βράδια που δεν είχαν οι ναυτικοί ορατότητα, καθώς δεν υπήρχαν φάροι, να κινηθούν σε κόλπους κοντά στα πόδια της Πελοποννήσου. Στη Μάνη άνθησε μια διάσημη ληστοπειρατική κοινότητα, της οποίας τα μέλη διέθεταν βάρκες και έκαναν ρεσάλτα στα αραγμένα πλοία. Συχνά σκότωναν όλο το πλήρωμα. Στόχος ήταν να πάρουν το φορτίο και το πλοίο. Παράλληλα η περιοχή ήταν και κέντρο εκποίησης λειών».

«Γύρω στα 1530, μετά την κατάκτηση της Ρόδου από τους Οθωμανούς, οι Ιωαννίτες Ιππότες πηγαίνουν στη Μάλτα. Πρόκειται για τους δευτερότοκους, τριτότοκους υιούς Ευρωπαίων ευγενών που δεν έχουν γη. Γίνονται επισήμως οι χριστιανοί κουρσάροι της Μεσογείου εφόσον αποκτούν διαρκή άδεια να χτυπούν τους μουσουλμάνους στη θάλασσα. Η απάντηση των Οθωμανών έρχεται τον 16ο αιώνα επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς με τον διαβόητο Μπαρμπαρόσα, με καταγωγή από τη Λέσβο και Ελληνίδα μητέρα. Θεωρείται σήμερα από τους Τούρκους μεγάλος ήρωας και ναύαρχος, κατάφερε να κατακτήσει τα εδάφη της Μπαρμπαριάς για λογαριασμό των Οθωμανών και να οργανώσει τον οθωμανικό στόλο. Τα κράτη αυτά στην ακτογραμμή και την ενδοχώρα της Βορείου Αφρικής (εκεί όπου σήμερα είναι η Αλγερία, η Τυνησία και η Λιβύη) προσαρτήθηκαν στην αυτοκρατορία αλλά διατηρούσαν και μια ανεξαρτησία. Οι ναυτικοί που ζούσαν εκεί είχαν την άδεια από το οθωμανικό κράτος να ασκούν κούρσο στα χριστιανικά πλοία σε ένα διαρκές τζιχάντ κατά των απίστων».

Καπιταλιστική επιχείρηση

«Εχουμε στη Μεσόγειο και καταδρομείς από τον Βορρά», εξηγεί η καθηγήτρια του Ιονίου Πανεπιστημίου. «Πρόκειται για Βρετανούς, Ολλανδούς κ.ά., που έρχονταν για εμπόριο αλλά είχαν και άδεια καταδρομής να κουρσεύουν εχθρικά πλοία. Μπορεί κανείς να πει ότι η καταδρομή είναι μια πρώιμη μορφή καπιταλιστικής επιχείρησης. Στο Whitby, μια μικρή παραθαλάσσια κωμόπολη στη Βορειοανατολική Αγγλία για παράδειγμα (από όπου ξεκίνησε και τις ναυτιλιακές του δραστηριότητες ο Κάπτεν Κουκ), οι κάτοικοι μάζευαν χρήματα και εξόπλιζαν δυο-τρία καράβια. Ο στόχος ήταν να γυρίσουν οι καταδρομείς με άλλα πλοία και τα φορτία τους ως λεία και να μοιραστούν τα κέρδη με τους επενδυτές-κατοίκους. Υπάρχουν μάλιστα στοιχεία για μερτικό που πήγαινε στο κράτος!».

Στην... Αυστραλία

Η διαρκής εμπλοκή με τη θάλασσα έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην εθνική αφύπνιση, μιας και οι Ελληνες κουρσάροι χτυπούσαν οθωμανικά πλοία τη δεκαετία του 1810. Τότε έγινε και ένα περιστατικό που δεν είναι γνωστό: Ελληνες πειρατές έκαναν ρεσάλτο σε αγγλικό πλοίο στα ανοιχτά της Κρήτης. Οι δράστες συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε βρετανικές φυλακές απ’ όπου μεταφέρθηκαν στην Αυστραλία ως έποικοι. Οι οκτώ από τους δέκα Ελληνες κατάφεραν με γράμματα και παρακάλια να γυρίσουν πίσω!

​​Περισσότερες πληροφορίες στο www.sylviaioannoufoundation.org.

Ιστορίες της Επανάστασης

 

Οι Τούρκοι μέσα στο Νεόκαστρο, αντιστάθηκαν γενναία, έκαναν και εξόδους ακόμα. Αλλά εξαντλήθηκαν τελικά από τις αρρώστιες, την πείνα και τη δίψα. Για να μην παραδοθούν έφτασαν να τρώνε ακόμα και το δέρμα από τα παπούτσια τους. Όταν δεν άντεχαν άλλο τους απέμενε μόνο μια ελπίδα. Να διαπραγματευτούν με τον Δημήτριο Υψηλάντη την παράδοσή τους. Μόνο αυτός θα τηρούσε τους όρους. Ο Υψηλάντης έστειλε ως εκπροσώπους του τον Baleste, έναν Γάλλο αξιωματικό, και τον Τυπάλδο, έναν κεφαλλονίτη γιατρό. Όταν αυτοί έφτασαν εκεί και ήρθαν σε επαφή με τους πολιορκητές, αμέσως κατάλαβαν ότι δεν επρόκειτο αυτοί να τηρήσουν κανέναν όρο. Έτσι αποφάσισαν σιωπηρά να απέχουν από τις διαπραγματεύσεις γιατί δεν ήθελαν να εκθέσουν την τιμή του Υψηλάντη. Τελικά η διαπραγμάτευση έγινε από έναν χριστιανό Αλβανό που λεγόταν Φώτης και τον Πονηρόπουλο από τον Πύργο. Αυτοί δεν δίστασαν να υπογράψουν το συμφωνητικό με τους Τούρκους. Τους υποσχέθηκαν ότι θα προστάτευαν τη ζωή τους και ότι τους θα τους περνούσαν στην Αφρική. Οι Τούρκοι άνοιξαν τις πύλες.

Οι Έλληνες είναι υπεύθυνοι για μια από τις πιο σκοτεινές τραγωδίες, καθώς έγιναν έρμαια των χειρότερων παθών τους. Οι Τούρκοι αιχμάλωτοι σφαγιάστηκαν ή αφέθηκαν να πεθάνουν από ασιτία σε έναν έρημο βράχο στο λιμάνι. Επιβίωσαν μόνο 160 από περισσότερους από 2.000 που παραδόθηκαν.

Δυστυχώς οι Έλληνες, όπως όλα τα έθνη της Ανατολής διαχρονικά, δεν τηρούν σχεδόν ποτέ τους όρκους προς τους εχθρούς τους. Αυτή η συμπεριφορά όμως, ενώ μπορεί να ωφελεί βραχυπρόθεσμα κάποια άτομα, έκανε πολύ κακό στον σκοπό τους. Ήξεραν οι διαπραγματευτές από την αρχή ότι δεν θα μπορούσαν να τηρήσουν τους όρους καθώς δεν είχαν τη δυνατότητα, ούτε να θρέψουν τους αιχμαλώτους, ούτε να τους μεταφέρουν στην Αφρική.

Για να γίνει κατανοητό το πόσο αδύναμες είναι οι ηθικές αντιλήψεις στην Ελλάδα θα προσθέσω και το εξής. Γνώρισα τον έναν από τους διαπραγματευτές. Μου περιέγραψε κομπάζοντας πώς κατάφερε να πάρει από τους Τούρκους το αντίγραφό τους με τη συμφωνία και αμέσως να το καταστρέψει. Έτσι δεν απέμεινε καμία απόδειξη πως υπήρχε συμφωνία παράδοσης.

[Ο φιλέλληνας Thomas Gordon (μέλος του επιτελείου του Δημήτριου Υψηλάντη) περιγράφει την παράδοση του Νεόκαστρου στην Πύλο, στις 7-9/8/1821. Ο Νικόλαος Πονηρόπουλος που κατέστρεψε το έγγραφο της συμφωνίας, έγινε αργότερα Υπουργός Οικονομικών. Παραιτήθηκε μετά από μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο διαφθοράς, στο οποίο κατηγορήθηκε για πλαστογραφία. Στον πίνακα-αντίγραφο της σύνθεσης του Peter von Hess, ένας Έλληνας προσπαθεί να εμποδίσει τους υπόλοιπους να σφάξουν τους τούρκους αιχμαλώτους.]

Από ανάρτηση του καθηγητή ΕΚΠΑ Α. Χατζή