Το Συμβούλιο του Θανάτου. Μεσολόγγι 1826

 

«6 Απριλίου 1826. Καθώς ετοιμάζαμε την έξοδο από το Μεσολόγγι κάποιοι μας επισήμαναν ότι δεν μπορούμε να πάρουμε μαζί μας τα μικρά παιδιά. Θα αρχίσουνε να κλαίνε και θα μας προδώσουν στους Τούρκους. Δεν ξέραμε τι να κάνουμε, έπρεπε να βρούμε μια λύση.

Τότε αποφασίσαμε όλοι, ομόφωνα, να σκοτώσουμε όλες τις γυναίκες και όλα τα μικρά παιδιά, χωρίς καμία εξαίρεση. Για να μην προδοθούμε από τις κραυγές τους. Γιατί τότε δεν θα έμενε κανένας ζωντανός. Επιπλέον, αν αφήναμε τις γυναίκες και τα παιδιά πίσω, ζωντανά, θα τα αιχμαλώτιζαν οι Τούρκοι. Καλύτερα νεκρά.

Πώς όμως να σκοτώσεις τη γυναίκα σου και τα παιδιά σου; Αποφασίσαμε να σφάξει ο ένας την οικογένεια του άλλου. Συμφωνήσαμε σε όλα και αρχίσαμε τις ετοιμασίες. Ήταν μια σκληρή και απάνθρωπη απόφαση αλλά ταυτόχρονα γενναία και στρατιωτικά απαραίτητη.

Όμως όταν το άκουσε ο Επίσκοπος Ρωγών, ο Ιωσήφ, πετάχτηκε ως απάνω και άρχιζε να φωνάζει:

- Στο όνομα της Αγίας Τριάδας, είμαι Αρχιερέας και σας λέω μόνο τούτο: θα πρέπει να περάσετε πάνω από το δικό μου πτώμα αν θέλετε να κάνετε μια τόσο μεγάλη αμαρτία. Σας ρίχνω πάνω σας την κατάρα του Θεού και της Παναγίας και όλων των Αγίων. Το αίμα των αθώων να πέσει πάνω στα κεφάλια σας.

Αφού τα είπε αυτά, κάθισε κάτω και άρχισε να κλαίει.

Για μισή ώρα δεν μίλησε κανείς. Τα λόγια του, οι κατάρες του, μας έκοψαν τη φόρα. Τι έπρεπε να κάνουμε; Τι τρόπο να βρούμε;

Αποφασίσαμε τότε ο καθένας να αναλάβει την οικογένειά του. Να είναι υπεύθυνος για τις γυναίκες. Στα παιδιά θα δώσουμε, λίγο πριν ξεκινήσουμε, χασίς για να κοιμηθούν την ώρα της εξόδου και να μην κλαίνε. Και όποιος είναι τυχερός θα τη γλυτώσει. Όποιος πεθάνει ας πάει στο καλό.»

[Έτσι περιγράφει ο Νικόλας Κασομούλης, στα απομνημονεύματά του, το φοβερό αυτό συμβούλιο λίγο πριν την Έξοδο. Οι άνδρες της φρουράς πήραν τις γυναίκες και τα παιδιά μαζί τους. Γλύτωσαν μόνο 13 γυναίκες, όλες Σουλιώτισσες και 4 παιδιά. Ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ δεν τους ακολούθησε. Έμεινε μέσα στο Μεσολόγγι, στην μπαρουταποθήκη μαζί με τους τραυματίες, τους ανάπηρους και τους γέροντες. Όταν τους περικύκλωσαν οι Τούρκοι έβαλε φωτιά στο μπαρούτι.]

Από ανάρτηση του καθηγητή ΕΚΠΑ Α. Χατζή

Άσκηση : Στην αιματοβαμμένη Τριπολιτσά

 

«Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821 η Τριπολιτσά αλώθηκε τελικά από τους Ελληνες πολιορκητές της. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη έως τότε στρατιωτική επιτυχία των επαναστατών, γεγονός όχι μόνο συμβολικής αλλά και στρατηγικής σημασίας, αφού η πόλη αποτελούσε νευραλγικό διοικητικό κέντρο της Πελοποννήσου. Η γενικευμένη σφαγή όμως των Τούρκων της πόλης «εστάθη μεγάλη ασπλαχνία» και αμαύρωσε την αίγλη της νίκης. Αποτέλεσε επίσης ένα ακόμα επεισόδιο στην αντιπαράθεση του Υψηλάντη με τους προκρίτους, ενώ προκάλεσε αποτροπιασμό και σε αρκετούς φιλέλληνες. Παρά την επιθυμία και τις σχετικές οδηγίες του απεσταλμένου της Φιλικής Εταιρείας, τα ελληνικά σώματα προκάλεσαν γενικευμένες βιαιοπραγίες. «Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη» αναφέρει ο Γέρος του Μοριά. Τα πλούσια λάφυρα που φυλάσσονταν στους τουρκικούς οντάδες καθώς και η έκρηξη μίσους απέναντι στους προαιώνιους δυνάστες αποτέλεσαν ισχυρά και επαρκή κίνητρα για τους Ελληνες ενόπλους.

Οι διαθέσιμες μαρτυρίες καταγράφουν αναλυτικά τα γεγονότα: «Η σφαγή άρχισε εις όλα τα μέρη της πόλεως, το τουφέκι εδούλευε πανταχού και ανηλεώς κατά τρεις ολοκλήρους ημέρας εσκοτώνοντο πάσης ηλικίας άνθρωποι άνδρες, γυναίκες, παιδιά ανήλικα. Οι Ελληνες εδώ εξεδικήθησαν δι’ όσα τόσους χρόνους είχαμεν πάθει από τους τυράννους μας. Πολλοί δε Τούρκοι όπου εκλείσθησαν εις τα σπίτια των επροτίμησαν και εκάησαν μέσα εις αυτά με ταις φαμιλίαις των παρά να παραδοθούν εις τους δούλους των» σημειώνει ο Φωτάκος, ενώ ο Κολοκοτρώνης συμπληρώνει: «Επειτα από δέκα ημέρας εβγήκαν όλοι οι Ελληνες με τα λάφυρα και επήγαν εις ταις επαρχίαις τους σκλάβους, σκλάβαις». Για «σκηνές φρίκης» κάνει λόγο και ο Βουτιέ, τις οποίες όμως «κάθε πολεμιστής μπορεί να τις φανταστή όταν αναλογιστή μια πόλη που κυριεύεται με επίθεση από στρατό απειθάρχητο, που τον εξεγείρουν τα πάθη εκείνα που οδηγούνε τους ανθρώπους στις μεγαλύτερες βιαιοπραγίες, τα μίση τα πολεμικά και τα θρησκευτικά». Για την κατανόηση των όσων είχαν συντελεστεί στην Τριπολιτσά άκρως διαφωτιστική είναι η περιγραφή που διασώζει ο Μακεδόνας Νικόλαος Κασομούλης, ο οποίος βρέθηκε εκεί λίγο μετά την άλωση, σταλμένος από τον Εμμανουήλ Παππά για να αναζητήσει βοήθεια. Οι χωριάτες, γράφει ο Κασομούλης, έβγαιναν από την Τριπολιτσά φορτωμένοι με λάφυρα. «Σίδηρα, στάμναις, παλαιοτζούκαλα, παλαιοαργαλειούς, πιθάρια, παραστάτας από παράθυρα κουβαλούσαν και ο δρόμος δεν άδειαζεν (…) Πλησιάσαντες εις την πόρταν του φρουρίου είδον έως 10 σωρούς Τούρκους φονευμένους, μαύρους, άσπρους, κάθε είδους (…) εις τον δρόμον διαβαίνοντες, έβλεπα εις τα παράθυρα των σπιτιών σημαίας ζωγραφισμέναις με Αγίους Γεωργίους, με Παναγίαις, με Σταυρούς, μ’ Αγίους Δημητρίους, μ’ Αγίους Νικολάους, κατά την δόξαν του κάθε οπλαρχηγού των Ελλήνων, και πετρωμέναις ταις πόρταις φυλάττων ο καθείς τα λάφυρα να μην έμβουν άλλοι και τα κυριεύσουν». «Η άλωσις της Τριπόλεως υπήρξε το θεμέλιον και το ύψιστον κραταίωμα της επαναστάσεως. Εκ του λαφυραγωγηθέντος πλουσίου υλικού ώπλισαν οι αρχηγοί τας ακολουθίας των, και οι χωρικοί, αποβάλοντες τας σφενδόνας, τας ράβδους και τας μαχαίρας, ήρπασαν τα πυροβόλα» παρατηρούσε ο Μέντελσον­ Μπαρτόλντι. Την άλωση της Τρίπολης ακολούθησε η πολιορκία και άλλων ισχυρών κάστρων της περιοχής, όπως του Ναυπλίου και του Ακροκορίνθου. Προκειμένου όμως να μην επαναληφθούν τα θλιβερά γεγονότα της Τρίπολης, ο Υψηλάντης επέβλεψε ο ίδιος την παράδοση της Κορίνθου, δίνοντας προσωπικά εγγυήσεις για την ασφαλή αναχώρηση του τουρκικού πληθυσμού της πόλης. Ωστόσο, όταν στις 14 Ιανουαρίου του 1822 αναχώρησαν οι Τούρκοι της Κορίνθου από την πόλη, η αδιαθεσία του Υψηλάντη επέτρεψε σε ομάδες Ελλήνων ενόπλων να εξοντώσουν αρκετούς από αυτούς. Στην πολιορκία του φρουρίου της Πάτρας ο διά θαλάσσης ανεφοδιασμός της πόλης βοηθούσε τους έγκλειστους Τούρκους, παρέχοντάς τους τα αναγκαία για τη συντήρησή τους. Και επειδή οι ναυτικοί αποκλεισμοί των Ελλήνων δεν αναγνωρίζονταν στην αρχή της Επανάστασης, πολεμικά πλοία των ευρωπαϊκών χωρών προστάτευαν τα καράβια που μετέφεραν τρόφιμα. Στο πολιορκούμενο Ναύπλιο, για παράδειγμα, ένα μαλτέζικο πλοίο μετέφερε τρόφιμα στους Τούρκους, εμποδίζοντας με τον τρόπο αυτόν την παράδοσή του στους Ελληνες.​»

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

2.   Πώς αιτιολογούνται οι αποτρόπαιες σφαγές που αναφέρονται στο απόσπασμα;

3.    Στο κείμενο αναφέρεται το όνομα του Υψηλάντη. Για ποιον ακριβώς πρόκειται;

4.    Ποια ήταν η στάση του Υψηλάντη στα γεγονότα που περιγράφονται στο κείμενο; Τι ήθος φανερώνει;

ΑΣΚΗΣΗ για Γ2 και Γ3: Ένα σύντομο μάθημα φιλελευθερισμού

 

            Ένα σύντομο μάθημα φιλελευθερισμού

«Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του ένα ον που θέλει συνεχώς να καλυτερεύει την κατάστασή του, να βελτιώνει τον εαυτό του. Γιατί ο άνθρωπος είναι ένα λογικό ον και ως τέτοιο χρειάζεται να στοχάζεται, να σκέφτεται ελεύθερα, να είναι αυτεξούσιο και να έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει όσα σκέφτεται. Το χαρακτηριστικό αυτό, της λογικής, είναι κοινό σε όλους τους ανθρώπους από την αρχή του κόσμου μέχρι σήμερα. Όπου και να έζησαν ή να ζουν, στην Ασία, την Ευρώπη, την Αφρική ή την Αμερική, σε όποια φυλή κι αν ανήκουν.

Έτσι, ένα βασικό φυσικό δικαίωμα του ανθρώπου είναι να σκέφτεται όπως θέλει και να πράττει ό,τι θέλει.

Για σκεφτείτε: Για ποιον άλλο λόγο θα είχε πλάσει ο Θεός τον άνθρωπο ως ένα λογικό ον παρά για να σκέφτεται και να κάνει ό,τι του αρέσει; Διότι αν ο Θεός δεν έδινε στον άνθρωπο και αυτή τη δυνατότητα, θα είχε πλάσει στην πραγματικότητα ένα λογικό ον που στην ουσία του θα ήταν ένα «μη-λογικό» ον – αλλά αυτό είναι αντιφατικό. Είναι αστείο και μόνο να το σκεφτούμε. Θα έδινες ποτέ εντολές σε ένα μη λογικό πλάσμα; Θα μας έδινε ο Θεός τις εντολές του ενώ θα ήξερε ότι δεν μπορούμε (ως μη λογικά όντα) να τις τηρήσουμε;

Συμπέρασμα: ο άνθρωπος γεννήθηκε από τη φύση του ελεύθερος.

Ο άνθρωπος, λοιπόν, έχει προικιστεί από τη φύση με το δικαίωμα στη ζωή και την ιδιοκτησία του αλλά και το δικαίωμα να σκέφτεται και να πράττει όπως επιθυμεί. Γι’ αυτόν τον λόγο, για να εξασφαλίζει την ελευθερία του, η φύση του έδωσε άλλο ένα δικαίωμα, να αντιστέκεται σε οποιονδήποτε επιχειρήσει να περιορίσει ή να καταργήσει τα φυσικά του δικαιώματα.

Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και το δικαίωμα στην ελεύθερη σκέψη δεν προστατεύονται όμως, παντού στον κόσμο, όπως θα έπρεπε. Σε πολλά μέρη οι άνθρωποι υποφέρουν από τους περιορισμούς αυτών των δύο δικαιωμάτων. Και συνεχίζουν να υποφέρουν γιατί δεν έμαθαν ποτέ ότι γεννήθηκαν από τη φύση τους ελεύθεροι ή, ακόμα κι αν το γνωρίζουν, δεν μπορούν να προστατεύσουν αυτά τα φυσικά τους δικαιώματα.»

 

 

[Ο Βασίλης Γεωργαντής γεννήθηκε στο ορεινό Πλωμάρι της Μυτιλήνης το 1759. Στα 17 του έφυγε για το Άγιο Όρος όπου χειροτονήθηκε μοναχός από τον αδελφό της μάνας του που ήταν ηγούμενος. Ο θείος του, αργότερα, τον πήρε μαζί του στις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας, σε ένα άλλο μοναστήρι Αλλά ο Βασίλης θα παρακολουθήσει εκεί τα μαθήματα στη σχολή του ιερέα και πολιτικού Ιωάννη Οικονόμου. Αποφασίζει να αφήσει το μοναστήρι και το Αϊβαλί και να ταξιδέψει, για να παρακολουθήσει μαθήματα, στην Πάτμο, τη Χίο και την Πίζα αλλά θα καταλήξει στο Παρίσι όπου θα γίνει ένας από τους πρώτους Έλληνες (ίσως και ο πρώτος) που θα σπουδάσει στην περίφημη École Polytechnique ενώ μάλιστα εξελίσσεται η Γαλλική Επανάσταση. Εκεί θα έρθει σε επαφή με τα κείμενα των μεγάλων Γάλλων και Βρετανών φιλελεύθερων διανοούμενων, θα γνωριστεί με τον Αδαμάντιο Κοραή, θα ζήσει ένα χρόνο στην Αγγλία (θα επισκεφτεί το περίφημο τηλεσκόπιο του Herschel στο Γκρίνουιτς) και θα έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πρώτους Έλληνες φιλελεύθερους διανοούμενους πριν επιστρέψει το 1798 στις Κυδωνιές. Εκεί ξεκινά να διδάσκει στην Ακαδημία των Κυδωνιών που θα τη μετατρέψει σε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα γνώσης του Ελληνισμού, με σχεδόν 80 τάξεις μαθητών να λειτουργούν ταυτόχρονα. Εκεί θα γράψει και τα σημαντικότερα έργα του, μεταξύ των άλλων και τα «Στοιχεία Ηθικής» από τα οποία προέρχεται το παραπάνω απόσπασμα, σε δική μου απόδοση στη σημερινή μας γλώσσα. Γράφει και διδάσκει μαθηματικά, γεωμετρία, φυσική, χημεία, αστρονομία, μεταφυσική, ηθική. Θα κάνει μέσα στην τάξη τα πειράματα που έμαθε στο Παρίσι και το Λονδίνο αλλά και δικά του καθώς συνεχίζει την έρευνα. Το 1803 το Πατριαρχείο θα τον καλέσει σε απολογία γιατί κατηγορείται ως άθεος. Θα δικαιωθεί και θα του γίνει πρόταση να διευθύνει την Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης – θα την αρνηθεί. Θα δεχθεί όμως τη διεύθυνση της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου και εκεί θα γνωρίσει τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, στην αυλή του πρίγκηπα Ιωάννη Καρατζά. Το 1819 γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας και μεταβαίνει στη Σμύρνη για να διευθύνει την Ευαγγελική Σχολή ενώ ετοιμάζεται για την Επανάσταση συγκεντρώνοντας πολεμοφόδια. Όταν η Επανάσταση ξεσπάσει, τα παρατά όλα για να έρθει στην ηπειρωτική Ελλάδα όπου θα εκλεγεί βουλευτής στις δύο πρώτες Εθνοσυνελεύσεις, ως ένας από τους πιο μορφωμένους Έλληνες. Η πρώτη επαναστατική κυβέρνηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου θα τον διορίσει μέλος της Αρμοστείας του Αιγαίου. Αυτός θα είναι ο φορέας των φιλελεύθερων απόψεων στην νομοπαρασκευαστική επιτροπή που θα ετοιμάσει τον πρώτο ελληνικό Ποινικό Κώδικα, το «Απάνθισμα των Εγκληματικών» το 1823 .Το όνομα που απέκτησε ως μοναχός, το όνομα με το οποίο γνωρίζουμε σήμερα έναν από τους σπουδαιότερους Έλληνες φιλελεύθερους, έναν από αυτούς τους γενναίους φιλελεύθερους Έλληνες ιερωμένους της Επανάστασης, είναι Βενιαμίν. Ο Βενιαμίν ο Λέσβιος δεν πρόλαβε να δει την Ελλάδα ελεύθερη. Πέθανε τον Αύγουστο του 1824, 65 ετών, στο Ναύπλιο, θύμα της επιδημίας τύφου. Για τον Βενιαμίν τον Λέσβιο τα σημαντικότερα έχουν γραφτεί από την κορυφαία Ελληνίδα ερευνήτρια του νεοελληνικού διαφωτισμού, την κα Ρωξάνη Αργυροπούλου – από τη διατριβή της μέχρι την κριτική έκδοση των «Ηθικών» από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών το 1994.]

 

 

1              Αφού κατανοήσετε τις απόψεις του Βενιαμίν του Λέσβιου, προσπαθήστε να αφηγηθείτε την κεντρική ιδέα τους.

2             Με βάση το βιογραφικό του Βενιαμίν του Λέσβιου να σχεδιάσετε τις διαδρομές που ακολούθησε στη ζωή του από τόπο σε τόπο.

ΑΣΚΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ για Γ1 και Γ2

 Πατήστε ΕΔΩ

ΕΝΟΤΗΤΑ 40

  ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ (1919-1939)

                                                        ΕΝΟΤΗΤΑ 40

Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια,

 η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και η Μεγάλη Ύφεση

Τα αποτελέσματα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου

Υλικά:

·        8 εκατ. νεκροί, 6 εκατ. ανάπηροι και τεράστιες υλικές καταστροφές.

Οικονομικά:

·        Ο δανεισμός των Ευρωπαίων, κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενίσχυσε την οικονομία και τη διεθνή θέση των ΗΠΑ.

Κοινωνικά:

·        Τα μεσαία στρώματα καταστράφηκαν οικονομικά στο μεγαλύτερο μέρος τους.

·        Οι γυναίκες άρχισαν να μπαίνουν στην αγορά εργασίας και σε χώρες όπως η Σοβιετική Ένωση, η Γερμανία, η Βρετανία απέκτησαν δικαίωμα ψήφου.

Πολιτικά:

·        Μετά τον πόλεμο η Ευρώπη έχασε την παγκόσμια ηγεμονία της.

·        Η Μ. Βρετανία και η Γαλλία έχασαν τη συνοχή του αποικιακού τους συστήματος.

·        Δημιουργήθηκε η σοσιαλιστική Σοβιετική Ένωση, η οποία αποτελούσε ένα διαφορετικό πρότυπο κοινωνικής οργάνωσης.

·        Αποδυναμώθηκε το κύρος του φιλελεύθερου αστικού κράτους.

Η κατάσταση στην Ευρώπη κατά τη δεκαετία του 1920

·        Επικράτησε έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία.

·        Η βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης οδήγησε σε συμφωνίες:

Ø      Συνθήκες του Λοκάρνο: υπογράφτηκαν το 1925 για το σεβασμό των υφιστάμενων συνόρων.

Ø      Σύμφωνο Κέλογκ-Μπριαν: υπογράφτηκε το 1928 από τους υπουργούς Εξωτερικών των ΗΠΑ και της Γαλλίας και καταδίκαζε τον πόλεμο.

Η έκρηξη της οικονομικής κρίσης του 1929

Τα αίτια:

·        Η οικονομική ευημερία στο δυτικό κόσμο κατά τη δεκαετία του 1920.

·        Ο διπλασιασμός της βιομηχανικής παραγωγής και του μέσου εισοδήματος στις ΗΠΑ κατά την περίοδο 1921-1929

·        Η συνεχής άνοδος των τιμών των μετοχών στο   Χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης.

Η εκδήλωση της κρίσης:

Το φθινόπωρο του 1929 οι μεγάλοι επενδυτές άρχισαν να πουλούν τις μετοχές τους για να εισπράξουν τα κέρδη à Οι μικροεπενδυτές πανικοβλήθηκαν και έσπευσαν και εκείνοι να πουλήσουν τις μετοχές τους à Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ξεκίνησε γενική   κατάρρευση των τιμών στο χρηματιστήριο à Η οικονομική κρίση, που ονομάστηκε κραχ, εξαπλώθηκε ραγδαία σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο.

Οι συνέπειες της κρίσης:

·        Χάθηκαν περιουσίες, έκλεισαν επιχειρήσεις και εκατομμύρια εργαζόμενοι έμειναν άνεργοι.

·        Το 1931 η οικονομία των ΗΠΑ είχε καταρρεύσει.

·        Η εξαγορά των μικρών επιχειρήσεων από τις μεγάλες δημιουργήσε πανίσχυρα οικονομικά συγκροτήματα.

Η επέκταση της κρίσης – Η Μεγάλη Ύφεση

·        Η κρίση εξαπλώθηκε και στην Ευρώπη, καθώς οι αμερικανικές τράπεζες απέσυραν τα δάνεια που είχαν επενδυθεί στις ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως σε Γερμανία και Μ. Βρετανία.

·        Η υποχώρηση αυτή, που προκλήθηκε στην οικονομία του δυτικού κόσμου την περίοδο 1929-1933, ονομάστηκε Μεγάλη Ύφεση και έπληξε και την Ελλάδα. 

ΕΝΟΤΗΤΑ 33

                                               Η Ρωσική επανάσταση

Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος

      Τα κοινωνικά δεδομένα:

·         Το 85% του πληθυσμού της Ρωσίας ήταν αγρότες. Αίτημα για αναδασμό.

·         Οι εργάτες ζούσαν άθλια.

·         Συχνές εξεγέρσεις.

Η επανάσταση του 1905: μετά την ήττα στο Ρωσοϊαπωνικό πόλεμο

Σήμανε την εισαγωγή της συνταγματικής μοναρχίας στη Ρωσία.

Συνέπειες της  συμμετοχής  της Ρωσίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο:

·         Η επιστράτευση εκατομμυρίων Ρώσων παρέλυσε την οικονομία.

·         Οι συνθήκες ζωής για τις ασθενέστερες τάξεις έγιναν τραγικές.

·         Ο ρωσικός στρατός αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα.

Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917

·         Το Φεβρουάριο του 1917 ξέσπασε νέα επανάσταση.

·         Τη διακυβέρνηση του κράτους ανέλαβε προσωρινή κυβέρνηση μετριοπαθών φιλελεύθερων αστών, η οποία:

Ø      αναγνώρισε κάποια ατομικά δικαιώματα,

Ø      νομιμοποίησε τα σοβιέτ,

Ø      προετοίμασε συνέλευση για την κατάρτιση συντάγματος.

Ø      Αρνήθηκε έξοδο από πόλεμο και αναδασμό

·         Την εξουσία στην Πετρούπολη, στη Μόσχα και σε άλλες πόλεις ανέλαβαν τα σοβιέτ, συμβούλια εργατών και στρατιωτών.

·         Ο τσάρος παραιτήθηκε το Μάρτιο 1917.

Η σοσιαλιστική Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917

      Η εκδήλωση της επανάστασης:

·         Οι μπολσεβίκοι - Ρώσοι κομμουνιστές με ηγέτη τον Λένιν - ζητούσαν:

Ø      να καταργηθεί η φιλελεύθερη προσωρινή κυβέρνηση,

Ø      να περάσει η εξουσία στα σοβιέτ,

Ø      να μοιραστεί η γη στους αγρότες,

Ø      να αποσυρθεί η Ρωσία από τον πόλεμο.

·         Από το Μάιο του 1917 οι μπολσεβίκοι κυριάρχησαν στα σοβιέτ.

·         Τον Οκτώβριο του 1917 εκδήλωσαν την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Τα μέτρα των μπολσεβίκων:

·         Έθεσαν υπό τον έλεγχό της όλες τις μεγάλες οικονομικές μονάδες.

·         Παραχώρησαν τη διοίκηση των εργοστασίων στα σοβιέτ των εργατών και των μεγάλων αγροκτημάτων στα σοβιέτ των αγροτών.

·         Αναγνώρισαν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στις εθνικές μειονότητες.

Η στάση των μπολσεβίκων απέναντι στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο:

·         Αποφάσισαν την αποχώρηση της Ρωσίας από τον πόλεμο, γιατί:

Ø      εκτιμούσαν ότι ο πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός,

Ø      έπρεπε όλες οι δυνάμεις να διατεθούν για την ανασυγκρότησή της.

·         Αποχώρησαν με τη συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ (3 Μαρτίου 1918).

Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση

Ανάμεσα στους υποστηρικτές της επανάστασης και τους οπαδούς του τσάρου, στους οποίους συμπαραστάθηκε η Αντάντ, ξέσπασε εμφύλιος που έληξε το 1921 με επικράτηση των μπολσεβίκων.

Η ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης

Το 1918 το κράτος πήρε τη μορφή ομοσπονδίας, που ονομάστηκε Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) ή Σοβιετική Ένωση.

Η επίδραση της Οκτωβριανής επανάστασης στην Ευρώπη

·         Ενισχύθηκε η κοινωνική και πολιτική ένταση σε πολλές χώρες της Ευρώπης και κυρίως στις ηττημένες του πολέμου.

·         Το 1919 ιδρύθηκε στη Μόσχα η Γ΄ Διεθνής ή Κομμουνιστική Διεθνής ή Κομιντέρν, διεθνής οργάνωση στην οποία εντάχθηκαν όλα τα κομμουνιστικά κόμματα με σκοπό το συντονισμό της δράσης τους.

·         Στη Γερμανία οι εξεγέρσεις του 1918-1919 οδήγησαν στην κατάργηση της μοναρχίας, ενώ η επανάσταση των ριζοσπαστών σοσιαλιστών (Σπαρτακιστές) τον Οκτώβριο του 1918 απέτυχε.

·         Στην Ουγγαρία εκδηλώθηκε αποτυχημένη επανάσταση το 1919.

·         Στις νικήτριες χώρες (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία) εκδηλώθηκαν μεγάλες απεργίες και άρχισαν να δημιουργούνται τα πρώτα κομμουνιστικά κόμματα.

·         Στην Ελλάδα, το 1918, ιδρύθηκε το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ) που μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ).

ΑΣΚΗΣΗ Γ2 : ΤΟ ΓΚΑΖΙ

ΕΡΩΤΗΣΗ : Ποιες ήταν οι συνθήκες εργασίας στην Αθήνα του 19ου αιώνα; Διαβάστε πρώτα το κείμενο.

Το «στρατόπεδο συγκέντρωσης» που φώτισε την Αθήνα

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  03/02/2013  ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

 

Αν γινόταν να γύριζε ο σημερινός Αθηναίος ενάμιση αιώνα πίσω και να ερχόταν αντιμέτωπος με το εργασιακό περιβάλλον του 1857, χρονιά που ιδρύθηκε το εργοστάσιο φωταερίου στη σημερινή Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, θα ανακάλυπτε συνθήκες που ίσως του θύμιζαν στρατόπεδα συγκέντρωσης.  Σε μια από τις πρώτες βιομηχανίες της πρωτεύουσας, το εργοστάσιο φωταερίου που δημιουργήθηκε για να καλύψει τις ανάγκες για δημόσιο φωτισμό, η εργασία ξεπερνά το οκτάωρο - το οποίο θα καθιερωθεί στην Ελλάδα μόλις το 1919. Οι εργαζόμενοι δουλεύουν χωρίς μάσκες προστασίας και φόρμες εργασίας (τα μέτρα προστασίας στα εργοστάσια καθιερώθηκαν γύρω στη δεκαετία του 1930).

Από το ασθενολόγιο του εργοστασίου προκύπτει ότι οι εργαζόμενοι εμφανίζουν αναπνευστικά προβλήματα αλλά και την ασθένεια του καρκίνου, με τις πιο δύσκολες συνθήκες να επικρατούν στους φούρνους, όπου γίνεται ο καθαρισμός του φωταερίου από την πίσσα, την αμμωνία, τη ναφθαλίνη και το υδρόθειο, υλικά ανθυγιεινά για τον ανθρώπινο οργανισμό. Το ποινολόγιο αναφέρει επίσης ότι θα αφαιρούνται μεροκάματα από όποιον δεν ρίχνει την απαιτούμενη ποσότητα άνθρακα στο στόμιο του φούρνου.

«Το εργοστάσιο ανήκει στην κατηγορία της βαριάς βιομηχανίας, αλλά... είναι ακόμη 19ος αιώνα. Το συνδικαλιστικό κίνημα πήρε υπόσταση στον μεσοπόλεμο (1920-1930), οπότε και οι διεκδικήσεις για τα δικαιώματα των εργατών άρχισαν να γίνονται πιο έντονες. Κανένας δεν τους ανάγκαζε να δουλέψουν υπό αυτές τις συνθήκες, παρά μόνο η οικονομική ανάγκη» σημειώνει ο ιστορικός κ. Γιάννης Στογιαννίδης, ο οποίος ανέτρεξε σε ιστορικά αρχεία και συγκέντρωσε μαρτυρίες συνεργαζόμενος με την επιστημονική ομάδα που υποστήριξε τη δημιουργία του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου, το οποίο άνοιξε τις πύλες του την περασμένη Κυριακή στην Τεχνόπολη. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου, να παρακολουθήσει τη γραμμή παραγωγής φωταερίου και να ανακαλύψει ένα ξεχασμένο πια κεφάλαιο της αθηναϊκής Ιστορίας.

«Το φωταέριο ως το 1890 χρησιμοποιείται κυρίως για τον φωτισμό των δρόμων και ίσως για τα εμπορικά καταστήματα και κάποιες βιτρίνες» λέει ο κ. Στογιαννίδης. «Τα σπίτια μέχρι τότε φωτίζονταν με κεριά ή λάμπες πετρελαίου και ο κόσμος ζεσταινόταν με ξυλόσομπες. Η ανατροπή που φέρνει το 1890 το φωταέριο είναι ότι μπαίνει στο σπίτι, δίνει βασικές χρήσεις, όπως είναι η θέρμανση, ο φωτισμός, η λειτουργία της κουζίνας και του θερμοσίφωνα».

Το εργοστάσιο φωταερίου ιδρύεται από τον Γάλλο Φραγκίσκο Θεόφιλο Φεράλδη και όταν το αναλαμβάνει, το 1887, ο ιταλός μεταλλειολόγος Τζιοβάνι Μπατίστα Σερπιέρι δεν αργεί να φθάσει στην ακμή του. Η χρήση του φωταερίου μπαίνει σε πολλά σπίτια. «Το 1880 το εργοστάσιο αριθμεί από 800 ως 1.000 εργάτες, αριθμός που διατηρείται ως τη δεκαετία του 1930».

Το εργοστάσιο είναι ανδροκρατούμενο. Σε αντίθεση με ίδιου τύπου εργοστάσια άλλων χωρών, εδώ γυναίκες εργάζονται μόνο στις διοικητικές υπηρεσίες, στη γραμματειακή υποστήριξη ή στον καθαρισμό. Οι εργαζόμενοι προέρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα, κυρίως από γειτονικές της Αθήνας περιοχές, αλλά και αρκετοί από τη νησιωτική και την ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ δεν υπάρχουν μετανάστες.

«Τη μεγάλη πληθυσμιακή αλλαγή στο Γκαζοχώρι (η γύρω πυκνοκατοικημένη συνοικία όπου είχαν αρχίσει να εγκαθίστανται εργάτες από το 1860) φέρνει μόλις το 1970 και το 1980 η έλευση των Πομάκων» λέει ο κ. Στογιαννίδης. «Οι συνθήκες ζωής από το 1890 μέχρι το 1930 στο Γκαζοχώρι ήταν υποβαθμισμένες. Υπήρχε εγκληματικότητα και κρούσματα επιδημικών ασθενειών όπως φυματίωση και ελονοσία. Οι κάτοικοι διαμαρτύρονταν για τις συνθήκες διαβίωσης ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα. Το εργοστάσιο δημιουργούσε προβλήματα στην καθημερινότητά τους με πρώτο και καλύτερο το καυσαέριο που κάλυπτε τα σπίτια και τα ρούχα τους».

Η επέλαση του ηλεκτρισμού

Η ελπίδα τους να κλείσει αρχίζει να διαφαίνεται ως προοπτική όταν το 1950 ιδρύεται η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ), η οποία παρέχει ηλεκτρισμό στα σπίτια - ενώ ως τότε το ηλεκτρικό ρεύμα χρησιμοποιούνταν κυρίως σε βιομηχανίες και στον φωτισμό δρόμων. «Ηταν φυσικό να παρακμάσει η χρήση του φωταερίου. Ο ηλεκτρισμός ήταν πολύ πιο ασφαλής για τη χρήση στο σπίτι, καθ' ότι το φωταέριο προκαλούσε αρκετές παθήσεις, όπως ασφυξία και δηλητηρίαση, όταν κανείς ξεχνούσε ανοιχτή την παροχή. Αυτό επηρεάζει τους εργαζομένους οι οποίοι μειώνονται περισσότερο του 50% στη δεκαετία του 1950. Οταν μια νέα ενέργεια κερδίζει το καταναλωτικό κοινό της πόλης και της χώρας και κάνει άλματα τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, το φωταέριο παρακμάζει. Το 1938 αποχωρούν οι ξένοι επιχειρηματίες. Και το 1952 ιδρύεται η Δημοτική Επιχείρηση Φωταερίου Αθηνών».

Παρ' όλα τα προβλήματα η κατάσταση των εργαζομένων βελτιώνεται. Από το 1950 το προσωπικό αρχίζει να μειώνεται, αυξάνονται όμως τα δικαιώματα και οι παροχές προς τους εργαζομένους, βελτιώνονται οι αμοιβές τους ενώ αυξάνεται δραστικά η εσωτερική οργάνωση του εργοστασίου, το οποίο αποκτά ένα πιο εταιρικό προφίλ. Το φωταέριο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται, κυρίως από κάποιες αθηναϊκές μονοκατοικίες, από νοσοκομεία και από λίγες αλλά μεγάλες βιομηχανίες, όπως η ΕΒΓΑ, η ΟΣΡΑΜ κ.ά. Κοστίζει περίπου κατά 1/5 λιγότερο από τον ηλεκτρισμό, αλλά τελικά η εποχή θα το προσπεράσει: το 1984 το εργοστάσιο κλείνει οριστικά.

«Ευτυχώς στη δεκαετία του 1980 το έργο διασώθηκε ως βιομηχανικό μνημείο και κηρύχτηκε διατηρητέο» λέει ο κ. Κωστής Μπιτζάνης, διευθύνων σύμβουλος της Τεχνόπολης. «Στη δεκαετία του 1990 έγινε η αποκατάσταση του εξοπλισμού και των κτιρίων. Το μόνο που απέμενε ήταν να γίνει μουσείο και να διηγηθεί την ιστορία του, κάτι που συνέβη με πρωτοβουλία της τωρινής δημοτικής αρχής και με εντυπωσιακά χαμηλό προϋπολογισμό».